Rozbłyski klasy X3.3 i X1.8 z CME z AR3869 (ex-3844) na wschodniej krawędzi (24.10 ;26.10.2024)

24 października powracający po dwutygodniowej przerwie obszar aktywny 3844 - przemianowany na 2869 - wytworzył silny rozbłysk klasy X3.3 z maksimum o godz. 03:57 UTC. Zjawisko wygenerowało silny blackout radiowy poziomu R3 na osłonecznionej półkuli oraz emisję radiową typu II i IV o prędkości 610 km/sek. Rozbłysk był erupcyjny i wyzwolił imponującej rozpiętości koronalny wyrzut masy (CME), który pomimo umiejscowienia źródła zjawiska na krawędzi tarczy słonecznej zarysował strukturę full-halo sugerującą możliwość podążania ku Ziemi skrajnie zachodniej flanki CME.

Rozbłysk klasy X3.3 zaistniał w obszarze aktywnym 3869 (ex-3844) ledwo po jego ponownym wzejściu na tarczę. Czy był to pożegnalny akcent aktywności tej grupy plam czy wstęp do dalszych zjawisk podobnej skali - przekonamy się w najbliższych kilkunastu dniach. Credit: SDO

Należy jednak zauważyć, że znaczna większość - niemal całość - tego CME skierowana została daleko na wschód względem linii Słońce-Ziemia i wpływ skrajnej flanki tego wyrzutu nie jest przesądzony. Model agencji SWPC sugeruje możliwość napływu krawędzi tego CME na Ziemię 26.10 około godz. 16:00 UTC (18:00 CEST) +/- 6 godzin. Spodziewany wzrost gęstości wiatru słonecznego jest bardzo niewielki, z 6 do około 10 protonów/cm3 i prędkości z około 400 do 430-450 km/sek. To niewielka zmiana warunków i gdyby rzeczywiście się sprawdziła, nie będzie to imponujące uderzenie pod tymi względami. Pytanie na ile nasilone będzie pole magnetyczne wiatru słonecznego na skraju tego CME - a od tego czynnika zależeć będzie jak zwykle najwięcej.

1. CME typu full-halo na zobrazowaniach LASCO C3 po rozbłysku klasy X3.3 z 24.101.204r. - wyrzut niemal w całości skierowany został na wschód, ale niewykluczone, że skrajna jego flanka muśnie Ziemię za około 2-3 dni. Credit: SOHO/LASCO. 2. Zapis emisji rentgenowskiej z czwartkowego poranka ukazuje długotrwały charakter rozbłysku klasy X3.3 - takim zjawiskom zwykle towarzyszą okazałe CME i tym razem nie było inaczej. Credit: GOES. 3. Model agencji SWPC przewiduje napływ skrajnego fragmentu CME z rozbłysku klasy X3.3 w dniu 26.10 około godz. 16:00 UTC (18:00 CEST). Sugerowana zmiana warunków po uderzeniu jest niewielka i krótkotrwała. Credit: SWPC. 4. Model agencji NASA przewiduje nieco szybsze dotarcie skraju CME do Ziemi, choć także 26.10 - około godz. 06:00 UTC (08:00 CEST). Credit: NASA

Także model NASA sugeruje uderzenie skrajnej flanki tego CME 26.10, choć o kilkanaście godzin wcześniej, około godz. 06:00 UTC (08:00 CEST) +/-6 godzin. SWPC w związku z rozbłyskiem wydała prognozę słabej burzy magnetycznej kategorii G1 na 26.10. To czy ona zaistnieje zależeć jednak będzie od tego, czy skraj wyrzutu rzeczywiście zdoła w ogóle musnąć Ziemię czy jednak czeka nas bliskie rozminięcie z całym wyrzutem od wschodu.

Region 3869 w swoim "poprzednim wcieleniu" jako AR3844 w pierwszej części października dołożył od siebie do statystyki nieco silniejszych rozbłysków, w tym dolnych stanów klasy X, a obecnie rozpoczynając drugie przejście przez tarczę zasygnalizował swój powrót rozbłyskiem mieszczącym się w TOP-10 zjawisk 2024 roku (obecnie na 9. miejscu). Jego położenie uniemożliwia na razie emisję ewentualnych CME bezpośrednio w kierunku Ziemi, ale jeżeli utrzyma on swoją aktywność, możemy liczyć na zjawiska bardziej geoefektywne za około 5-7 dni. Nawet jeśli więc po dzisiejszym rozbłysku w temacie burz magnetycznych niewiele uzyskamy wzrostu aktywności zorzy polarnej, jeszcze nic straconego.

---

AKTUALIZACJA 27.10 07:40 CET | Impakt CME (X3.3); szansa na impakt CME (X1.8) z 26.10

---

Skrajnie zachodnia flanka CME dotarła do Ziemi około 15:30 UTC wywołując spory jak na skraj wyrzutu skok natężenia pola magnetycznego wiatru słonecznego (Bt) do 22, a w maksimum aż 26nT. To wartości zwykle obserwowane przy silnych burzach magnetycznych kategorii G3, jednak tym razem dominująco północny kierunek pola magnetycznego nie pozwolił na znaczne rozwinięcie aktywności. W maksimum zaburzeń indeks Kp osiągnął 4 na niespełna 6 godzin, a więc formalnie nie została osiągnięta nawet słaba burza magnetyczna kategorii G1. Mimo to subtelna, fotograficzna zorza polarna wystąpiła nad umiarkowanymi szerokościami geograficznymi, a relacje o jej widoczności na zdjęciach napłynęły m.in. z Wielkopolski.

Podobnego uderzenia skrajnej flanki CME możemy oczekiwać 28.10 w efekcie rozbłysku klasy X1.8 z regionu 3869 o długim czasie trwania i imponującym CME typu asymetrycznego halo. Podobnie jak w przypadku wcześniejszego wyrzutu tak i tym razem bliskość źródła wobec wschodniej krawędzi sprawi, że znaczna większość materiału minie Ziemię od wschodu. Skrajna flanka wymierzona w Ziemię wydaje się nieco wyraźniejsza niż w przypadku czwartkowego CME, zatem uderzenie powinno być nie mniej wyraźne od sobotniego. O ile dopisze nam szczęście z kierunkiem pola magnetycznego w napływającym wietrze być może takie ukierunkowanie CME wystarczy do zaistnienia słabej burzy magnetycznej kategorii G1, jaką SWPC prognozuje w dniu 28. 10 w efekcie spodziewanego napływu tego CME około godz. 05:00 UTC - co jak rzadko kiedy jest niemal zupełnie zbieżne z modelem agencji NASA sugerującym impakt o jedynie godzinę później. Model jak zawsze ma 6-godzinny zakres błędu plus minus.

Sugerowana przez SWPC zmiana warunków nie jest imponująca - wzrost gęstości do około 10p/cm3 i prędkości do 550 km/sek. nie są szczytem oczekiwań jak na CME uwolniony w rozbłysku najwyższej energii, jednak nawet przy tak miałkich wartościach możliwe jest znaczne nasilenie pola magnetycznego wiatru słonecznego, od którego wszak najwięcej zależy. Minionej doby wzrosło ono na skalę podobną do uderzeń bezpośrednich, choć z bardzo niefortunnym układem kierunku niemal ciągle dodatniego Bz, ale wystarczyłaby nam następnym razem zmiana jedynie tego parametru i już śmiało moglibyśmy myśleć nawet o silnej burzy z pogranicza G2/G3. Skoro sam skraj CME wygenerowanego przez ten obszar był w stanie podbić wartości Bt powyżej 20nT, tym razem przy napływie nieco lepszej porcji wyrzutu podobna sytuacja wydaje się równie prawdopodobna. 

O ile wpływ CME z czwartkowego rozbłysku klasy X3.3 z uwagi na wystąpienia niemal z samej wschodniej krawędzi był jedynie prawdopodobny, o tyle tutaj jest on już pewny z uwagi na znacznie wyraźniejsze halo widoczne na zobrazowaniach LASCO i przesunięcie regionu 3869 o dwa dni ruchu obrotowego Słońca na zachód od wschodniej krawędzi tarczy słonecznej, tym samym nieco lepsze już zwrócenie w naszym kierunku.

KRÓTKIE UZUPEŁNIENIE 20:00 CET: SWPC podniosła swoją prognozę na 28.10 do umiarkowanej burzy magnetycznej kategorii G2 z możliwością kontynuacji na poziomie słabej (G1) 29.10. Tym samym na blogu zostaje wprowadzony stan gotowości zorzowej dla polskich obserwatorów na ten okres.

  

1. Zapis danych wiatru słonecznego i aktywności geomagnetycznej za ostatnie 24 godziny. Widoczny impakt skrajnej flanki CME o wyraźnym nasileniu pola magnetycznego, które mogłoby wystarczyć do znacznie aktywniejszej burzy gdyby nie dominacja północnego kierunku pola magnetycznego przez większą część napływu CME. W efekcie zaistniało tylko niepełne 6 godzin z niestabilnością (Kp=4) w ziemskim polu magnetycznym, poniżej stanu burzy. Credit: SWPC. | 2. Rozbłysk klasy X1.8 z 26.10.2024 r. w regionie AR3869 cechował się długim czasem trwania i imponującym CME. Jego dość obiecującą jak na niemal krawędziowe zjawisko naturę dobrze zobrazowały zdjęcia z LASCO C3. Credit: SDO. | 3. Zdjęcia z LASCO C3 ukazują w efekcie rozbłysku klasy X1.8 potężny koronalny wyrzut masy o strukturze asymetrycznego halo - uwolniona materia rozchodzi się na pełnych 360 stopniach wokół tarczy słonecznej, z dominantą ukierunkowania wschodniego, ale też wyraźniejszą niż w czwartek porcją podążającą ku Ziemi. Uderzenie zachodniej flanki tego CME w Ziemię powinno nastąpić 28.10 około godz. 05:00 UTC wg modelu WSA-Enlil agencji SWPC i godzinę później według modelu NASA (+/- 6 godzin). Credit: SOHO

AKTUALIZACJA 28.10 06:20 CET. Niemal idealnie z prognozą obu wiodących agencji koronalny wyrzut masy z rozbłysku klasy X1.8 uderzył około godz. 04:00 UTC w sondy DSCOVR i ACE, a nieco ponad pół godziny później dotarł do Ziemi. Uderzenie jest wyraźniejsze od sobotniego i rodzi potencjał nawet do silnej burzy magnetycznej kategorii G3, jednak cały ten potencjał ponownie pozostaje przeważająco zablokowany północnym kierunkiem pola magnetycznego wiatru słonecznego. Siła pola magnetycznego wzrosła z 7 do bardzo przyzwoitych 22-24nT co stanowi podobne do sobotnich wartości, przy lepszym skoku prędkości z około 400 do 570-600 km/sek. i gęstości z 3-5 do 10-15p/cm³. Niestety przy tym wszystkim wartości składowej Bz określającej kierunek pola magnetycznego wiatru słonecznego są przeważnie dodatnie (północny) co w sytuacji uderzenia bocznej flanki zamiast części centralnej może zmniejszyć szansę na korzystną zmianę, bez której aktywność geomagnetyczna nie ruszy, ale wszystko będzie się i tak krystalizować w ciągu dnia - tuż po uderzeniu nie można przekreślać żadnego wariantu.

AKTUALIZACJA 28.10 19:40 CET. Na okres niespełna 3 godzin udało się rozwinąć słabej burzy magnetycznej kategorii G1 w interwale między 03:00 a 06:00 UTC, a więc bezpośrednio po dotarciu CME do Ziemi. Niestety to dotychczasowy szczyt możliwości tego wyrzutu przy ponownym braku korzystnej współpracy pola magnetycznego wiatru słonecznego z polem magnetycznym Ziemi i dominacją północnego kierunku składowej Bz. Co gorsza, po porannych parametrach nie zostało już wiele, potencjał wiatru wynikający z wartości Bt zmalał do około 8-9nT, co nie odbiega od wartości obserwowanych niemal każdego dnia. Niestety w obecnej sytuacji trudno oczekiwać czegokolwiek ponad to, co już zostało osiągnięte o poranku i co jawi się jako coraz odleglejsze wspomnienie bardzo krótkotrwałego rozwoju aktywności geomagnetycznej.

Komentarz do bieżącej aktywności słonecznej - podstrona Solar Update
Warunki aktywności słonecznej i geomagnetycznej wraz z objaśnieniami nt. interpretacji danych dostępne na podstronie Pogoda kosmiczna

  f    t    yt   Bądź na bieżąco z tekstami, zapowiedziami, alarmami zorzowymi i wiele więcej - dołącz do stałych czytelników bloga na Facebooku, obserwuj blog na X (Twitter), subskrybuj materiały na kanale YouTube lub zapisz się do Newslettera.