Rozbłysk klasy X1.1 z AR3784 i CME (partial-halo) w centrum tarczy (14.08.2024)

14 sierpnia o godz. 04:02 UTC obszar aktywny AR3777 tuż za zachodnią krawędzią wytworzył rozbłysk klasy M4.4 połączony z uwolnieniem jasnego, gęstego koronalnego wyrzutu masy widocznego na porannych zdjęciach z LASCO po godz. 04:20 UTC. Z uwagi na zaistnienie tego zjawiska za zachodnią krawędzią CME nie będzie miał dla nas znaczenia w perspektywie kolejnych dni. To co ciekawsze nadeszło niespełna trzy godziny później.

Po lewej: Rozbłysk klasy X1.1 w 4 minuty po maksimum, w regionie AR3784 niemal w idealnej pozycji wobec Ziemi. Credit: SDO. Po prawej: końcowe zdjęcia z LASCO ukazują bardzo słaby CME po rozbłysku klasy X1.1, o gęstości niemal uniemożliwiającej odróżnienie CME od poziomu tła. Co innego w przypadku wyrzutu po rozbłysku klasy M4.4 - ten jednak wystąpił poza tarczą słoneczną i nie będzie dla nas miał żadnego znaczenia. Credit: SOHO

O godz. 06:40 UTC doszło do silnego rozbłysku klasy X1.1 w obszarze 3784 zbliżającym się do centralnego południka na północnej półkuli słonecznej. Region ten jest już bardzo dobrze ukierunkowany wobec Ziemi i przez najbliższe 4-5 dni jego aktywność w postaci CME może okazywać się geoefektywna.

Dzisiejszemu rozbłyskowi towarzyszył koronalny wyrzut masy, który na zobrazowaniach koronograficznych jest skrajnie słabo zaznaczony i spowolniony (pierwsze obrazy z LASCO C2 ukazują go dopiero po godz. 08:24 UTC), z dominacją północnego kierunku uwolnienia, ale jednocześnie widoczną strukturą co najmniej częściowego halo. Trudno stwierdzić czy mamy tu pełną otoczkę jak w przypadku niedawnego rozbłysku klasy X1.3 z minionego piątku, jednak nawet przy rozległym częściowym halo nie można wykluczyć uderzenia skrajnie południową flanką CME. Szanse na istotny wpływ tego wyrzutu na aktywność geomagnetyczną wydają się niezwykle słabe - CME na zdjęciach z LASCO jest ledwie dostrzegalny i jak na energię rozbłysku - niemal niebyły.

 

Zdjęcia koronograficzne z LASCO C2 ukazują bardzo subtelny zarys CME po rozbłysku klasy X1.1 dopiero po godz. 08:20 UTC. Materia rozchodzi się co najmniej na rozpiętości 180 stopni z dominacją skierowania północnego, jednak w optymistycznym wariancie mogłoby to wystarczyć dla napływu skrajnej południowej flanki tego CME do Ziemi. Nie jest ona jednak nawet dobrze widoczna, więc nie mamy gwarancji uderzenia tego wyrzutu, a jeśli nawet - to fragmentem niemal niewidocznym. Jasny gęsty CME na zachodzie nie ma dla nas znaczenia i jest efektem rozbłysku klasy M4.4 w niewidocznym już obszarze aktywnym 3777. Credit: LASCO

Pewne jednak jest, że zaistniał i że uwolniona materia rozchodzi się na rozpiętości co najmniej 180 stopni wokół tarczy, więc trudno tu przesądzać zupełne rozminięcie z Ziemią jak w przypadku CME zza zachodniej krawędzi. Jednocześnie - trudno oczekiwać istotnego zaburzenia aktywności geomagnetycznej nawet gdyby fragment tego wyrzutu zdołał dotrzeć do Ziemi. Nie jest to erupcja ani gęsta (niemal niewidoczna), ani jednoznacznie uwolniona ku Ziemi - bez wyraźnej struktury full-halo, więc o gwarancji uderzenia nie ma mowy, ani szybka - system CACTUS zarejestrował maksymalną prędkość frontu CME (pierwszej krawędzi wyłaniającej się zza przysłoniętej tarczy słonecznej na koronografie) zaledwie nieco powyżej 400 km/sek. Nawet bezpośrednie uwolnienie tak powolnego wyrzutu ku Ziemi mogłoby sprawić, że zaniknąłby on na tle warunków wiatru słonecznego napływającego na co dzień.

  

Po lewej i po środku: Model WSA-Enlil agencji SWPC sugeruje co najwyżej niewielkie zaburzenie w warunkach wiatru słonecznego przez CME z rozbłysku klasy X1.1 dopiero w niedzielę 18.08 w godzinach dziennych, z rozdzielonym w czasie wejściem Ziemi w  strefę wiatru o nieco wyższej prędkości, a dopiero później słaby wzrost gęstości. Te wartości mogłyby umożliwić zaistnienie stanu jakiejkolwiek burzy magnetycznej tylko gdyby niesione przez CME pole magnetyczne okazało się nasilone, inaczej dotarcie takiego wyrzutu może okazać się niemal niewykrywalne. Credit: SWPC. Po prawej: Model opracowany przez NASA przewiduje szybszy ruch tego CME i dotarcie do Ziemi w sobotę 17.08 około godz. 12:00 UTC (14:00 CEST) - o ponad dobę wcześniej. To pierwsza od długiego czasu tak różniąca się prognoza w stosunku do modelu agencji SWPC, choć jeszcze nie o rekordowej rozbieżności. Credit: NASA

Model WSA-Enlil zaktualizowany po tym zjawisku sugeruje bezpośrednie skierowanie ku Ziemi tego CME, ale zarazem - niewielką zmianę warunków wiatru słonecznego w otoczeniu Ziemi. Wyrzut miałby się dać odczuć dopiero w ciągu niedzielnego dnia - z pierwszym nabraniem prędkości (poniżej 400 km/sek.) 18.08 około godz. 09:00 UTC (11:00 CEST) i nieco późniejszym wzrostem gęstości do 20 protonów/cm3 (około 16:00 UTC). Trudno to określać mianem impaktu - warunki mogą ulec płynnym zmianom bez typowych nagłych skoków wszystkich parametrów jak ma to miejsce podczas uderzeń "pełnowymiarowych" CME co do spotkania z którymi nie mamy wątpliwości. O ile wyrzut jest trafnie wymodelowany nawet słaba burza magnetyczna kategorii G1 może być problematyczna do osiągnięcia. Warto jednak tego dnia mimo wszystko zwiększyć czujność - choć o gotowości zorzowej nie ma na tę chwilę mowy - na wypadek gdyby CME uderzył w sposób wyraźniejszy od sugerowanego przez zobrazowania koronograficzne i opracowany na ich podstawie model przez SWPC, na przykład gdyby pomimo rozrzedzenia i miernej prędkości niósł ze sobą wzmożone pole magnetyczne, którego nie widzimy, a od którego jak zawsze najwięcej zależy.

Wpis zostanie zaktualizowany w razie konieczności.

Autorski komentarz do bieżącej aktywności słonecznej - podstrona Solar Update
Warunki aktywności słonecznej i geomagnetycznej wraz z objaśnieniami nt. interpretacji danych dostępne na podstronie Pogoda kosmiczna

  f    t    yt   Bądź na bieżąco z tekstami, zapowiedziami, alarmami zorzowymi i wiele więcej - dołącz do stałych czytelników bloga na Facebooku, obserwuj blog na Twitterze, subskrybuj materiały na kanale YouTube lub zapisz się do Newslettera.