Rozbłysk klasy M3.4 z CME (13.06.2022)

Ostatnie dni to czas sporych kontrastów w temacie aktywności słonecznej. W połowie ubiegłego tygodnia zaobserwowaliśmy pierwszy w tym roku i jak na razie jedyny dzień z pozbawioną plam tarczą słoneczną, która na około dobę stała się całkowicie czysta, po czym nastąpił szybki powrót do formowania licznych grup, które od kilkudziesięciu godzin przynoszą nam powrót do klimatów dominujących w ostatnich miesiącach. Najpierw przed weekendem umiarkowanie silny rozbłysk klasy M1.2 wyemitowany przez przebywający na krawędzi północno-wschodniej obszar 3030, a dziś - silniejszy i długotrwały rozbłysk klasy M3.4, któremu towarzyszył bodaj najbardziej okazały koronalny wyrzut masy w tym cyklu słonecznym, gdyby liczyć tylko te CME uwolnione z grup plam przebywających na widocznej z Ziemi półkuli słonecznej.

Na widocznej - a więc w mniej lub bardziej dogodnym położeniu do emitowania takich CME w naszym kierunku. Niestety w tym przypadku miłośnicy tematu mogą zgrzytać zębami, bo ten okazały wyrzut - najjaśniejszy i najgęstszy od dawien dawna na zdjęciach z koronografu LASCO - ma szansę jedynie musnąć Ziemię skrajnie bocznym, najsłabszym fragmentem. Zdecydowana większość dzisiejszego CME została uwolniona daleko na wschód od linii Słońce-Ziemia, przez co być może przeszła nam koło nosa szansa na silną, jeśli nie ciężką burzę magnetyczną kategorii G4, gdyby tylko taki wyrzut miał skierowanie bezpośrednie będąc uwolnionym z grupy plam w centrum tarczy. Być może sprawca zjawiska - grupa 3030 zdoła za 3-5 dni powtórzyć swój dzisiejszy wyczyn, a wówczas pojawi się szansa na centralnie uwolnienie CME w naszym kierunku, wówczas oczekiwania co do rozwoju aktywności zórz polarnych mogłyby być zdecydowanie większe.

Tym razem musimy się zadowolić prognozą umiarkowanej burzy magnetycznej kategorii G2, która może zaistnieć 15 czerwca po uderzeniu bocznego fragmentu CME, o ile cechy wiatru słonecznego w tym fragmencie okażą się wystarczające. Zważywszy na fakt, że skierowanie CME jest najsłabsze z możliwych, oczekiwania co do burzy kategorii G2 wydają się na wyrost, jakby SWPC/NOAA wolała dmuchać na zimne. Z drugiej strony niejednokrotnie znacznie słabsze CME bywały przyczyną solidniejszej aktywności geomagnetycznej, ale zwykle tak się działo w okresach bezpośrednio związanych z równonocą wiosenną lub jesienną.

Maksimum emisji rentgenowskiej: 13.06 06:07 CEST (M3.4)
Koronalny wyrzut masy (CME): tak, ok. 1000 km/sek.
Prognozowane warunki pogody kosmicznej: burza magnetyczna kategorii G1-G2
Spodziewane uderzenie CME: 15.06.2022  10:00 CEST +/-7 godzin

Na górze: rozbłysk klasy M3.4 w długości fali 94 angstremów oraz zapis emisji rentgenowskiej ukazującej dużą rozpiętość czasową tego rozbłysku - zazwyczaj oznaczającą zaistnienie solidnego CME. Credit: SDO/SWPC. U dołu: imponującej gęstości i prędkości koronalny wyrzut masy uwolniony w następstwie długotrwałego rozbłysku klasy M3.4 - niestety z powodu pozycji grupy 3030 blisko krawędzi, znaczna większość tego CME została wyrzucona wyraźnie na wschód od linii Słońce-Ziemia, w przeciwnym razie można by liczyć nawet na silną/ciężką burzę magnetyczną kategorii G3-G4. Credit: LASCO. Po prawej: model WSA-Enlil prognozujący ruch CME wylicza czas dotarcia skrajnie bocznej, najsłabszej pod względem gęstości i prędkości części wyrzutu do ziemi 15 czerwca około godz. 10:00 CEST, z oknem prognozy otwierającym się w tym przypadku o godz. 03:00 i trwającym do 17:00 CEST. Credit: SWPC

Model WSA-Enlil prognozujący ruch wiatru słonecznego i CME wylicza dotarcie skrajnego fragmentu wyrzutu do Ziemi 15 czerwca około godz. 10:00 CEST (+/- 7 godzin), sugerując przy tym skok prędkości wiatru z około 400 do ~550 km/sek. przy kiepskiej zmianie gęstości z mniej niż 10 do około 15-20 protonów/cm3. Gdyby natężenie pola magnetycznego wiatru słonecznego okazało się silne, skierowanie południowe, a prognozowane wartości wiatru się urzeczywistniły, słaba do umiarkowanej burza magnetyczna kategorii G1-G2 może być w zasięgu. Nawet jednak gdyby umiarkowana burza się rozwinęła z tak mało korzystnie uwolnionego CME, szansa na sukces w obserwacji zorzy polarnej z terenu Polski może być niższa niż typowe 50% przy burzach tej siły z uwagi na dwa nakładające się elementy: po pierwsze bliskość przesilenia letniego w szczycie sezonu białych nocy i na dokładkę - księżycowe noce - uderzenie CME ma przypaść dobę po czerwcowej pełni.

Wydaje się więc, że na bardziej realne szanse na zorzowe emocje musielibyśmy poczekać aż grupa 3030 nie powtórzy dzisiejszego wyczynu wtedy, gdy będzie najbardziej korzystnie ukierunkowana na Ziemię - a to nastąpi w drugiej połowie tygodnia, tuż przed długim weekendem. Pytanie czy stać ją będzie na jeszcze jeden rozbłysk i CME tak okazałe jak to sprzed kilkunastu godzin? O tym przekonamy się w najbliższych kilkudziesięciu godzinach.

AKTUALIZACJA 15.06.2022  19:20 CEST

Koronalny wyrzut masy dotarł do Ziemi około 4 godziny przed czasem, mijając sondę DSCOVR już około godz. 06:40 CEST. Jak można się było spodziewać, do Ziemi dotarła skrajnie boczna część tego CME skutkiem czego efekty geomagnetyczne nie były i nie są imponujące - jak dotychczas udało się zaistnieć jedynie słabej burzy magnetycznej kategorii G1 między 14:00 a 17:00 CEST, podczas gdy większość dotychczasowego wpływu wyrzutu mieści się w zakresie poniżej stanu burzy. Prędkość wiatru słonecznego wzrosła po uderzeniu CME do około 550-630 km/sek. przy zmianie gęstości do około 250-30 protonów/cm3 i jedynie słabym skoku natężenia pola magnetycznego z 7 do około 12nT, przy dominacji skierowania południowego, ale jedynie połowicznie wykorzystującego ten niewielki potencjał - w okolicach -6, -8nT, okresowo silniej do -10nT. Obecnie po ponad 12 godzinach od dotarcia CME prędkość wiatru opadła i utrzymuje się poniżej 550 km/sek., gęstość około 10 protonów/cm3, Bt poniżej 10nT, Bz zmienny, dominująco północny blokujący rozwój aktywności geomagnetycznej. Zmiany w Bz, które ewentualnie mogą wystąpić w najbliższych 12-24 godzinach mogą wznowić słabą burzę magnetyczną kategorii G1, ale trudno oczekiwać z tego napływu czegoś więcej - przynajmniej patrząc na dotychczasowe dane i stan warunków wiatru słonecznego na chwilę obecną.

  f    t   Bądź na bieżąco z tekstami, zjawiskami astronomicznymi, alarmami zorzowymi i wszystkim co ważne dla amatora astronomii - dołącz do stałych czytelników bloga na Facebooku, obserwuj blog na Twitterze bądź zapisz się do subskrybentów kwartalnego Newslettera..