Relacja z obserwacji: Częściowe zaćmienie Słońca 10 VI 2021 A.D.

Bez cienia przesady przyznam się, że 10 czerwca 2021 roku był dniem na jaki wyczekiwałem z ekscytacją zupełnie nieróżniącą się od tej, jaka towarzyszyć może głównie nowicjuszom oczekującym na swoje pierwsze zaćmienie - czy to Słońca, czy Księżyca - nieważne. Deficyt zjawisk zaćmieniowych, zwłaszcza w odniesieniu do zaćmień Słońca w ostatnich latach dał się tak we znaki, że nawet na częściowe zaćmienie o jedynie 15% fazie maksymalnej czekałem z utęsknieniem, zupełnie nie zważając na fakt, że poprzednie zaćmienie jakie obserwowałem przyniosło 72% fazę maksymalną i to nadchodzące nie będzie miało porównania do ostatniego - przynajmniej pod tym jednym względem.

Mozaika z wybranych momentów częściowego zaćmienia Słońca. Mak 127/1500 + GX800K

Od tamtego wydarzenia z 20 marca 2015 (relacja) minęło ponad 6 lat i jak już wspominałem w poprzednim tekście - miał prawo zniechęcać wielu fakt, że na powtórkę, w dodatku o znacznie mniejszej widowiskowości przyjdzie nam poczekać aż do niemal finału wiosny 2021. A jednak  czas minął - 10 czerwca nadszedł - i gęba znów mi się raduje od ucha do ucha jak za najbardziej emocjonujących obserwacji z początków poznawania tego hobby.

Subskrybuj nowe treści także poprzez kanał Polskiego AstroBlogera na YouTube

Od wielu dni poprzedzających zaćmienie było widać, że wkraczamy jako Polska w najbardziej komfortową sytuację synoptyczną. Słoneczne i pogodne niebo towarzyszyło nam dzień po dniu dając olbrzymie szanse na powodzenie praktycznie większości miejsc w kraju, choć gdzieniegdzie słabnący wpływ klina wyżowego dał się we znaki w postaci większego zachmurzenia.

Mój region, Pomorze, tym razem uprzywilejowany najbardziej pod kątem fazy maksymalnej zaćmienia także pod względem aury był jednym z najbezpieczniejszych. Prognozy od wielu dni były niezmiennie optymistyczne i sprawdziły się doskonale - towarzystwo przepływających cumulusów jedynie dodawało uroku widokowi błękitnego w głównej mierze nieba, a jeśli trafiły się sporadycznie nieco bardziej rozbudowane obłoki to ich wpływ był wręcz zbawienny - przynosiły bowiem chwilowy cień i ochłodę od górującego na najwyższych w roku elewacjach Słońca przy 58-60 stopniach nad horyzontem, by za następną chwilę znów je odkryć i powrócić do trybu grillowania obserwatora. Bez względu czy zaćmienie przypadło by kilka godzin wcześniej czy kilka godzin później, sytuacja pozostawała bardzo sprzyjająca i mimo umiarkowanego momentami zachmurzenia, sukces był murowany.

Obserwacja ta była dla mnie też szczególnie ekscytująca za sprawą faktu, że było to pierwsze zaćmienie, któremu przyglądałem się i które dokumentowałem z wykorzystaniem nowego nabytku w swoim wyposażeniu, mianowicie Maksutowa 127/1500, który tej wiosny zawitał w moje skromne progi. Nie był to dla mnie pierwszy kontakt z tym systemem optycznym ani tą tubą - właśnie wiele poprzednich kontaktów, zwłaszcza podczas tranzytu Wenus z 2012 roku i kilku sytuacji z czasów poprzedniego słonecznego maksimum sprawiły, że koniec końców też postanowiłem postawić na ten sprzęt. Pierwsze kilka chwil obserwacji zaćmienia jedynie utwierdziły mnie w swoich wcześniejszych spostrzeżeniach odnośnie tego systemu optycznego i chyba ostatecznie doprowadzą do rezygnacji z refraktora 90/910 - mniejszego 80/400 nie śni mi się sprzedawać, za to dłuższa tuba przy obecnym Maku wydaje się, że zostanie za jakiś czas w jakiś sposób zmonetyzowana.

Kilka kadrów między 11:51 a 12:51 CEST, tj. od 5 minut po I kontakcie do fazy maksymalnej (15%). SW Maksutow 127/1500 + red. ogniskowej 2x + GX800K (crop na tarczę słoneczną)

I kontakt nastąpił o godz. 11:46 CEST. Słońce przebywało wówczas 56 stopni nad horyzontem, w towarzystwie nielicznych cumulusów rozsianych dość równomiernie po całym zachodnim firmamencie. O ile gołym okiem (w sensie w samych okularach z folią ND-5) musiało minąć kilka minut zanim zaczął być dostrzegalny ubytek tarczy słonecznej przy północno-zachodniej krawędzi, o tyle w Maku efekt był widoczny od razu. Obserwowałem wprawdzie na ekranie aparatu, który miał za zadanie wyłapać pierwszy kontakt obu tarcz i otwarcie zaćmienia, ale jednak nie przeszkodziło to, by w pierwszej minucie trwania zjawiska nasuwanie się Srebrnego Globu stało się ewidentnie dostrzegalne.

Kilka kadrów między 13:01 a 13:44 CEST, tj. od 10 minut po fazie maksymalnej do niemal końca zjawiska. SW Maksutow 127/1500 + red. ogniskowej 2x + GX800K (crop na tarczę słoneczną)

Z każdą minutą było coraz ciekawiej, aż wreszcie o 12:51 CEST nadeszła faza maksymalna - w moim przypadku wynosząca 15%. Było to najmniejsze spośród częściowych zaćmień Słońca, jakie miałem okazję obserwować, a jednak znacznie bardziej obfite w zachwyty i emocje od niejednego z wcześniejszych. Wspominam tu sobie na przykład 1 sierpnia 2008 roku - wówczas pod ręką miałem jedynie szkiełko spawalnicze i mimo, że jakoś dało się zjawisko obserwować, a faza maksymalna wyniosła 27%, to jednak wczorajsze zjawisko pod względem widoków i emocji zdeklasowało zaćmienie sprzed 13 lat. Relacjonowane dziś zaćmienie okazało się na przykład pierwszym, w czasie którego tak namacalnie było mi dane ujrzeć charakter powierzchni Księżyca uwidoczniony na jego krawędzi. Wzniesienia i nierówności krawędzi Srebrnego Globu dostrzegalne na tle tarczy słonecznej - zwłaszcza podczas maksimum, były widoczne tak ostro i wyraźnie, jak jeszcze nigdy wcześniej.

Kilka kadrów między 13:51 a 13:56 CEST, tj. od 5 minut przed III kontaktem do III kontaktu kończącego częściowe zaćmienie Słońca. SW Maksutow 127/1500 + red. ogniskowej 2x + GX800K (crop na tarczę słoneczną)

Miło też, że dały się we znaki kolejne podrygi 25. cyklu słonecznego i że nasza Dzienna Gwiazda zdołała na czas zaćmienia wyprodukować nową grupę plam 2832 w centrum tarczy nieco na północ od słonecznego równika, której dobę wstecz jeszcze nie było, oraz że grupa 2829 przy południowo-zachodniej krawędzi nie zanikła całkowicie do czasu zaćmienia. Widok obu regionów aktywnych w Maku dodawał uroku zaćmieniu, a jeśli do tego doszedł wspomniany niesamowicie ostry obraz krawędzi księżycowej tarczy z licznymi wzniesieniami na jego powierzchni, to widok był już kompletny i zgodny z oczekiwaniami. Przez kolejnych 65 minut Księżyc kontynuując przetaczanie się przez tarczę słoneczną zaczął stopniowo ją odsłaniać tak by o godz. 13:56, około 70 minut po górowaniu, całkowicie odkryć Słońce. III kontakt ostatecznie zakończył zaćmienie.

Bonus 1: Niebo w 2 godziny przed zaćmieniem / sprzęt gotowy do boju - zwłaszcza debiutujący w trakcie zaćmienia Mak 127 / niebo południowe tuż po zakończeniu zaćmienia (i właściwie przez cały czas trwania zjawiska - momentami te obłoki zakrywały Słońce dając chwilową ochłodę).

Bonus 2: Obszary aktywne widoczne na Słońcu podczas zaćmienia. AR2829 w fazie zaniku przy południowo-zachodniej krawędzi; obszar AR2832 to nowopowstała grupa plam, która uformowała się tuż przed zaćmieniem. Mak 127 + GX800K

Tego dnia zagrało wszystko - aura (pierwszy raz naprawdę doceniałem sporą ilość cumulusów, które potrafiły przynosić autentyczną ochłodę na krótki czas zmuszając do przerwania obserwacji), atmosfera była zaskakująco stabilna i niezbyt rozedrgana jak na okolice górowania Słońca ułatwiając utrzymywanie ostrości, tarcza słoneczna przyozdobiona została dwie grupa plam, tarcza księżyca ostra i nierówna jak na żadnym z wcześniejszych zaćmień w moim dorobku, a sytuacja pogodowa stabilna od kilku dni poprzedzających zaćmienie praktycznie już od weekendu poprzedzającego zaćmienie wyeliminowała przepełnione zwykle nerwowością wyczekiwanie na zjawisko i niepewność co do poziomu zachmurzenia.

Cieszy także, że to otwarcie nowej dekady zaćmień po ponad 6 letniej przerwie od ostatniego takiego zjawiska widocznego w całej Polsce nie będzie otwarciem o równie długiej przerwie między relacjonowanym a następnym zjawiskiem tej rangi. Za mniej niż 1,5 roku czeka nas powtórka z około 40% fazą maksymalną, niestety w porze roku przeciwnej do wiosny - niemal na półmetku jesieni, kiedy o stabilną sytuację pogodową w rozumieniu pozytywnym - wiosennym - znacznie trudniej. Z tym większą radością cieszę się, że 10 czerwca Anno Domini 2021 przyniósł pomyślność i udane otwarcie nowej dekady w kategorii zjawisk zaćmieniowych i ufam, że jest to dobry prognostyk na kolejne tego typu wydarzenia na niebie w nadchodzących latach.

  f    t   Bądź na bieżąco z tekstami, zjawiskami astronomicznymi, alarmami zorzowymi i wszystkim co ważne dla amatora astronomii - dołącz do stałych czytelników bloga na Facebooku, obserwuj blog na Twitterze bądź zapisz się do subskrybentów kwartalnego Newslettera.