5 teleskopów wartych uwagi przez początkujących. Część 2 - Budżet 1000 zł

Czas na drugą część nowej serii tekstów na Polskim AstroBlogerze będącej odpowiedzią na rozmaite pytania czytelników i forumowiczów, w których poddawane są pod rozwagę teleskopy dostępne w sprzedaży polskich sklepów astronomicznych lub fotograficznych z dedykowanymi działami astronomicznymi. Pierwsza odsłona cyklu spotkała się z Waszym dużym zainteresowaniem stając się jednym z najchętniej czytanych tekstów ostatnich miesięcy, mimo, że dotyczyła jak to mawiam - najbardziej kłopotliwego budżetu, często podawanego przez osoby początkujące zainteresowane pierwszymi inwestycjami w sprzęt obserwacyjny.

Tym razem podwajamy stawkę, zyskując dostęp do już całkiem sensownego sprzętu, ale by uniknąć sytuacji, że w budżecie do 1000 zł podaję wyłącznie zestawy w cenie zbliżonej do tej górnej granicy, pozwolę sobie wyszczególnić najrozsądniejsze w moim odczuciu propozycje z maksymalnie rozmaitych półek cenowych między 500 a 1000 zł. Pozwoli to tym samym skorzystać ze wskazówek osobom, które pragną przeznaczyć na taki zakup więcej niż 500 zł, ale niekoniecznie zaraz w okolicach tysiąca.

Jeszcze krótkie przypomnienie warunków obowiązujących w tej serii zarówno mnie jak i czytelników pragnących zasugerować inny sprzęt od wymienionego w tekście:

1. Teleskop musi być nowy, kupowany bezpośrednio z któregokolwiek sklepu z optyką dedykowaną obserwacjom astronomicznym.

2. Budżet wyznaczony w tytule nie jest przekraczany choćby o grosz według cen aktualnych na chwilę publikacji zestawienia czy komentarza przez czytelnika - trzymamy się ściśle założonego budżetu (po prostu szanujemy wolę i warunki pytającego).

3. Nowy sprzęt w założonym budżecie można kupić w polskich sklepach (najlepiej astronomicznych, ewentualnie fotograficznych, w miarę możliwości unikając marketów "ze wszystkim", a koniecznie z unikaniem portali aukcyjnych).

Więcej o powodach powstania tej serii tekstów oraz uzasadnieniu powyższych warunków możecie odnaleźć ➨ we wpisie inaugurującym ten cykl. Tymczasem pora na propozycje do rozważenia w budżecie podwojonym względem pierwszej części cyklu.

5 teleskopów wartych przemyślenia przez początkujących: budżet do 1000 zł

1. Teleskop Sky-Watcher N-152/1200 DOBSON 6''
Reflektor (Newton) + montaż azymutalny Dobsona

Jeden z dwóch najczęściej polecanych Newtonów na początek, a bezsprzecznie najbogatszy w możliwości obserwacyjne teleskop w stanie nowym do 1000 zł. To klasyczny teleskop zwierciadlany w systemie Newtona o średnicy lustra głównego 152 mm (6 cali) i długości ogniskowej 1200 mm. Ta 15-cm średnicy i ponad metrowej długości tuba posadzona została na prostym drewnianym montażu Dobsona działającym jak montaż azymutalny - lecz z uwagi na swoją konstrukcję i brak statywu nieporównywalnie stabilniejszym od wszelkich innych montaży azymutalnych czy równikowych do 1000 zł.

Ponieważ przy montażach Dobsona statywy nie występują, obserwatorzy często korzystają z krzesełek, na których siadają przy obserwacji, jako że ciągłe pochylanie się do okularu przy takim montażu jest na dłuższą metę bardzo niewygodną pozycją. To prawie zawsze pomijany aspekt, ale proponuję to sobie dobrze uzmysłowić przed decyzją o zakupie, bowiem nawet gdyby tylko obserwować zenit (tuba pionowo skierowana ku samiuteńkiej górze) okular gdzie przykładamy oko znajduje się dopiero na nieco ponad 1 m od ziemi (podczas gdy w większości obserwacji tuba nie jest przecież skierowana ku zenitowi i ta wysokość okularu tym bardziej się obniża), więc łatwo wyobrazić sobie jak cenną sprawą może tu być doinwestowanie w jakieś rozkładane, regulowane krzesełko. "Balkonowcy" zamiennie stosują różne stoliki, o ile pozwala to podtrzymać stabilność wynikającą z samego montażu Dobsona.

Pominąwszy ten fakt mamy tu teleskop, który kupowany jako nowy do 1000 zł, zapewni nam największą zdolność rozdzielczą i możliwość zbierania światła, tak planet jak i obiektów mgławicowych, na których poza terenami miejskimi uwydatni już solidną przewagę w porównaniu do innych nowych sprzętów w tym budżecie. Często tego typu teleskopy wykorzystywane są też do dziennych obserwacji i fotografii samolotów na wysokościach przelotowych.

Credit: Sky Watcher

Warto tutaj dodać jeszcze fakt, iż te spore już możliwości obserwacyjne w pełnej krasie wyjdą na jaw dopiero pod prawdziwie ciemnym niebem - dotyczy to oczywiście wszystkich teleskopów, ale przy wspomnianej już 6-calowej średnicy zwierciadła wątpliwy jest sens wykorzystywania takiego teleskopu w obserwacjach głównie spod miejskiego nieba, jako, że wraz z solidnym jego potencjałem solidne stanie się też jego marnowanie.

Cena: (według stanu na 10.03.2019)
969 zł (Teleskopy.pl)
969 zł (DeltaOptical)
999 zł (Fotozakupy)

2. Teleskop Sky-Watcher Synta R-90/910 AZ-3
Refraktor 90/910 + montaż azymutalny
Refraktor 90/1000  + montaż azymutalny*

Najczęściej stosowany - głównie przez uniwersalność i niezłą już średnicę na start, z refraktorów do 1000 złotych. Klasyczne refraktory przewijały się już w ➨ pierwszej części cyklu, tyle że w wersjach z obiektywami 70 i 80 mm. Tutaj dochodzi kolejne 10 mm czyniące z tych instrumentów świetne na początek narzędzia obserwacji Księżyca, planet i jaśniejszych obiektów głębokiego nieba, zwłaszcza gromad gwiazdowych (przy dostępie do dobrych warunków obserwacyjnych).

Najprostsza eksploatacja, ostre i kontrastowe obrazy zdaniem wielu przewyższające te z porównywalnych lub nawet nieco większych teleskopów zwierciadlanych, brak konieczności kolimacji i wygoda w pełnym tego słowa znaczeniu, to często podawane argumenty przemawiające za takimi modelami. Dzięki długiej ogniskowej mniej uciążliwe stają się tu efekty aberracji chromatycznej na jasnych obiektach w porównaniu do refraktorów krótkoogniskowych, a uzupełnienie zestawu o 2-krotną soczewkę Barlowa (brak w zestawie, osobno to koszt około 100 zł) zwiększa zakres stosowanych powiększeń do przedziału maksymalnie użytecznego (180-200 razy) z okularami dodawanymi przez producenta w tym teleskopie. Na start przy zakupie dostajemy okulary o ogniskowych 25 i 10 mm zapewniających powiększenia rzędu 36 i 91 razy. Ze względu na taką konstrukcję są to często wybierane modele przez amatorów chcących prowadzić obserwacje w większości z terenów miejskich, ukierunkowanych głównie na obserwacje planetarno-księżycowe, przy zachowaniu względnie sporej uniwersalności pod kątem jaśniejszych obiektów głębokiego nieba gdyby nadarzyły się okazje do obserwacji pozamiejskich.

Credit: Sky Watcher

Z jednej strony są to konstrukcje lekkie i mobilne, z drugiej przez swoją długość (tuba rzędu metra) nie zawsze mogą być komfortowe w użyciu na niewielkich balkonach. Sama tuba to już całkiem fajny "Pancerfaust" jak zwykłem nazywać swój teleskop (ta sama tuba 90/910, tylko z montażem EQ-3). Są to jednocześnie teleskopy dobre do obserwacji dziennych przez obraz odwrócony wyłącznie w poziomie, nie zaś we wszystkich kierunkach jak ma to miejsce w systemie Newtona. W zależności od bardziej szczegółowych indywidualnych zamiarów klient może tu wybrać zestawy z montażem azymutalnym klasy AZ-3 lub paralaktycznym klasy EQ-2 (➨ więcej o montażach).

Cena: (według stanu na 10.03.2019)
639 zł (Teleskopy.pl)
639 zł (Fotozakupy)
679 zł (Teleskopy.pl) - z montażem równikowym EQ-2
699 zł (DeltaOptical) - z montażem równikowym EQ-2

619 zł (Teleskopy.pl)* - Celestrona AstroMaster 90 AZ R-90/1000

* - model podobny, tyle że od Celestrona, na montażu azymutalnym i ogniskową dłuższą o 90 mm (całe 1000 mm). Skutkiem tego możliwy jest nieco większy zakres stosowanych powiększeń, które z zestawowymi okularami mogą być 50-cio lub 100-krotne. W zestawie od Celestrona mamy także statyw stalowy, zamiast aluminiowego.

3. Teleskop Sky-Watcher Synta N-130/900 EQ-2
Reflektor (Newton) + montaż równikowy

Drugi z największych teleskopów zwierciadlanych Newtona w stanie nowym w budżecie do 1000 zł. Średnica lustra głównego 130 mm (faktyczna zdolność rozdzielcza jest mniejsza z powodu obecnej w Newtonach obstrukcji centralnej przez zwierciadło wtórne na wylocie tuby, w dodatku z aż czteroramiennym i grubym pająkiem czyniącą z niego odpowiednik około 90 mm refraktora) z ogniskową długości 900 mm to bardzo szeroki zakres możliwości obserwacyjnych dla nowych adeptów astronomii zarówno pod kątem obserwacji Księżyca i planet jak też jaśniejszych obiektów mgławicowych pod ciemnym pozamiejskim niebem. Użytkownicy na forach skarżą się sporadycznie na niestabilność takiego zestawu, wskazując, że przy takiej już 13-cm średnicy i blisko metrowej długości tubie montaż klasy EQ-2 okazuje się niewystarczający dla szybkiego uzyskania stabilnych obrazów po ostrzeniu czy namierzeniu obiektu, ale nie brak i takich posiadaczy, którzy w tym względzie się nie uskarżają lub zwyczajnie akceptują pewne niesmaki trudne do uniknięcia przy sprzęcie tej klasy.

Credit: Sky Watcher

Ponieważ, że mamy tu do czynienia z otwartą konstrukcją tuby, konieczna jest jeszcze większa dbałość przy jej użytkowaniu, niż przy refraktorach, a że jest to teleskop Newtona, w zależności od intensywności eksploatacji i warunków w jakich sprzęt dociera na miejsce obserwacyjne i z powrotem, co pewien czas konieczna będzie kolimacja zwierciadła. Z kolei obecność montażu równikowego (tuba ta nie jest sprzedawana na montażu azymutalnym) wiązać się musi z odpowiednim ustawieniem zestawu na początku obserwacji względem nieba. W przypadku zamiaru obserwacji głównie balkonowych trzeba się zastanowić, jak zawsze w przypadku montaży paralaktycznych, czy posiadamy dostęp do północnego bieguna nieba dla choćby orientacyjnego ustawienia teleskopu - w innym wypadku sens dopłacania do zestawów z takimi montażami będzie wątpliwy. Pomyśleć też w takim wypadku trzeba, czy balkon jest odpowiednio duży, aby nie okazało się, że wyciąg okularowy znajdzie się poza barierką (przy Newtonach jest on przy wlocie, a więc po przeciwnej stronie tuby względem klasycznych refraktorów) i nasza głowa musiałaby przez to wychodzić poza obręb balkonu.

Cena: (według stanu na 10.03.2019)
669 zł (Teleskopy.pl)
679 zł (Delta Optical)

679 zł (Fotozakupy)

4. Teleskop Sky-Watcher Synta R-102/500 AZ-3 (BK1025AZ3)
Refraktor 102/500 + montaż azymutalny

Największy pod względem średnicy obiektywu spośród klasycznych refraktorów w stanie nowym do 1000 zł. Dostajemy tu już pełne 10 cm obiektywu (102 mm), ale jednocześnie mamy do czynienia z konstrukcją krótkoogniskową (500 mm), która sprawia, że zestaw staje się mocno specyficzny i niekoniecznie celujący w nowicjuszy, a raczej dla tych, którzy już trochę niebo teleskopami obserwowali i wiedzą, że potrzebują takiej właśnie krótkoogniskowej tuby. Rzekłbym, że jest tu podobna sytuacja co z refraktorem 80/400 ➨ w pierwszej części cyklu - sam sprzęt jest jak najbardziej godnym polecenia pod konkretne, wąskie cele stawiane sobie przez amatora. W przypadku takiego teleskopu tymi głównymi celami nie powinny być ani Księżyc, ani planety, ale raczej rozległe gromady gwiazdowe, jaśniejsze obiekty głębokiego nieba, spotting samolotów, obserwacje dzienne, czy też konieczność posiadania sprzętu wysoce mobilnego.

Credit: Sky Watcher

Powiększenia jakie uzyskamy bez dodatkowego inwestowania w soczewkę Barlowa, czyli te z zestawowymi okularami będą 20 i 50-krotne - pierwsze niewiele większe od lornetkowych, drugie daleko za małe względem najczęściej pożądanych przy obserwacji planet czy Księżyca. Uzyskamy tu bardzo szerokie pole widzenia pod rozległe gromady i obiekty mgławicowe (pod ciemnym niebem) pięknie pokazujące takie obiekty w całej krasie, świetną mobilność, ale i przez "jasny" obiektyw (stosunek ogniskowej do obiektywu, tj. światłosiła 1/5) należy się liczyć z bardziej dokuczliwą aberracją chromatyczną na jaśniejszych obiektach, która może zostać spotęgowana przez zestawowe okulary. Tuba ta jest wykorzystywana niekiedy także do guidingu, przez astrofotografów korzystających z niej jako dodatkowej, która wspomaga dokładne śledzenie fotografowanego na długich ekspozycjach obiektu innym, większym teleskopem. Większego nowego refraktora pod względem średnicy obiektywu w budżecie do 1000 zł nie kupimy, ale ten akurat egzemplarz z racji na krótką ogniskową najpewniej pozostanie sprzętem częściej wybieranym jako dodatkowy, przez tych, którzy już się rozeznali, że czegoś takiego brakuje im w posiadanym już sprzęcie.

Cena: (według stanu na 10.03.2019)
989 zł (Teleskopy.pl)
989 zł (Fotozakupy)



5. Teleskop Sky-Watcher N-130/650 DOBSON kompatkowy rozsuwany
Reflektor (Newton) + montaż azymutalny Dobsona

Jedna z ciekawszych propozycji na start w kategorii teleskopów Newtona. Przy cenie niższej względem modelu 130/900 na montażu równikowym EQ-2 dostajemy teleskop o takiej samej, 130 mm średnicy zwierciadła głównego, krótszej wprawdzie ogniskowej bo 650 mm zamiast 900 mm, ale znacząco stabilniejszym montażu Dobsona, prostszym w obsłudze i niewymagającym ustawiania względem nieba jak we wspomnianym trzecim powyższym zestawie.

Jest to stosunkowo młoda propozycja na polskim rynku sprzętu obserwacyjnego w porównaniu do pozostałych zestawów, ale ze względu na montaż, kompaktowe rozmiary i 13 cm lustro główne mogąca trafić w gusta pewnych odbiorców, którzy nie są zainteresowani refraktorami 90 mm na montażach azymutalnych/równikowych, a na Syntę 6" w okolicach tysiąca złotych nie mogą sobie pozwolić. Podobnie jak w przypadku pierwszego proponowanego dziś teleskopu, przy azymutalnym montażu Dobsona nie występuje statyw, zatem warto wcześniej pomyśleć o jakimś rozkładanym krześle, które zdecydowanie podniesie komfort podczas obserwacji w terenie (tuba skierowana w zenit sprawia, że okular znajduje się zaledwie około 75 cm nad gruntem). Jeśli macie więcej niż 70 cm wzrostu, brak krzesła będzie tu powodem ekstra-niewygodnej pozycji - co innego jeśli macie posturę mojego ulubionego kosmity Alfa. To zatem ciekawa propozycja także dla "balkonowców" w miejskich obszarach, którzy mogą taki teleskop ustawić na jakimś stoliku, przy którym zasiądą do obserwacji.

Credit: Sky Watcher / Bresser / Bresser

Przy 130 mm zwierciadła głównego (realnie mniejszej zdolności rozdzielczej przez obstrukcję centralną wprowadzoną przez obecność lustra wtórnego) i 650 mm ogniskowej nabywca otrzymuje tu teleskop bardziej ukierunkowany na obserwacje obiektów wymagających większego pola widzenia, szerszych gromad gwiazdowych i jaśniejszych obiektów mgławicowych (poza miastami), jednak do obserwacji planetarno-księżycowych warto byłoby tu dokupić dwukrotną soczewkę Barlowa lub dobry okular krótkoogniskowy, co umożliwiłoby uzyskanie większych powiększeń. Maksymalne użyteczne powiększenia dla teleskopu takiej średnicy to około 208 razy, podczas gdy z zestawowymi okularami 25 i 10 mm uzyskamy powiększenia tylko 25 i 65-krotne, które bez żadnych wątpliwości pozostawią niedosyt podczas obserwacji Księżyca czy planet. Po ewentualnym dokupieniu takiej soczewki Barlowa zakres ten zwiększyłby się o powiększenia 50 i 130-krotne, czyli typowe średnie powiększenia, na które najczęściej można sobie w naszych warunkach pozwolić.

Cena: (według stanu na 10.03.2019)
559 zł (DeltaOptical)
599 zł (Teleskopy.pl)

769 zł (Telesokpy.pl)* - Bresser 130/650 Dobson
769 zł (Fotozakupy)* - Bresser 130/650 Dobson

* - teleskop wyprodukowany przez Bressera to sprzęt o identycznych parametrach optycznych - zwierciadło główne 130 mm, ogniskowa 650 mm, natomiast występują tu trzy różnice, z których ta pierwsza dotyczy akcesoriów. Jest to kwestia okularów, które w przypadku Bressera posiadają ogniskowe 25 i 9 mm, zatem zapewniają delikatnie większe powiększenia 26 i 72-krotne względem propozycji Sky Watchera. Drugą różnicą, istotniejszą w mej ocenie jest budowa pająka, na którym jest zamocowane lustro wtórne. W teleskopie Sky Watchera jest to pająk jednoramienny, podczas gdy w Bresserze gorszy trzyramienny, zwiększający w pewnym stopniu utratę zdolności rozdzielczej (wszak dochodzą dwie przeszkody na torze optycznym nad zwierciadłem głównym, co widać na pierwszym i drugim zdjęciu). Trzecia różnica, najistotniejsza, dotyczy budowy samej tuby: Sky Watcher proponuje lżejszą, rozsuwaną i bardziej mobilną tubę kratownicową, podczas gdy w Bresserze jest to pełna tuba klasyczna (długość 61 cm) wygodniejsza przy operowaniu teleskopem i mniej podatna na utratę kontrastu przez niepożądane wpadanie wszelkiego dodatkowego światła z boku tak jak przy tubie kratownicowej bez dodatkowej osłony.

Podsumowanie

W budżecie 500-1000 zł dla sprzętu spełniającego postawione w tej serii tekstów warunki odnajdziemy klasyczne refraktory o średnicy obiektywów 90 mm w wersjach krótko jak i długoogniskowych (od 500 przez 700 po 1000 mm) i jeden 102 mm średnicy o krótkiej ogniskowej 500 mm (czwarta propozycja) oraz zwierciadlane teleskopy Newtona, z których największym zarówno gabarytowo jak i w możliwościach obserwacji planet, Księżyca i głębokiego nieba będzie Synta 6" o średnicy lustra głównego 152 mm na prostym i nie mającym sobie równych w stabilności montażu Dobsona.

Z niewymienionych w zestawieniu odnajdziemy też teleskopy w systemie optycznym Maksutowa-Cassegraina o średnicy zwierciadła 90 lub 102 mm w wersjach OTA (sama tuba optyczna) w cenie około 900-1000 zł co może stanowić propozycję dla tych, którzy już posiadają osprzęt (statyw, montaż i okulary), jednak w przypadku tak dobrego układu jakim jest Maksutow-Cassegrain, zwłaszcza w kontekście obserwacji planetarno-księżycowych, sens nabywania tego typu teleskopów o średnicy mniejszej od 102 mm wydaje się wątpliwy, choć pewnie i tu znalazłaby się jakaś wąska grupa docelowa nabywców.

Zwiększenie budżetu w porównaniu do poprzedniego tekstu przez zbliżenie się do granicy 1000 zł czyni zatem możliwość zaopatrzenia się w już spore gabarytowo teleskopy, które zwłaszcza pod ciemnym pozamiejskim niebem będą w stanie przyprawić obserwatorów o szybsze bicie serca, ale też i takich, które będą nie najgorszym wyborem dla tych, którzy obserwacje spod ciemnego nieba zmuszeni są traktować jako sytuacje sporadyczne, celując w przyzwoite na start zestawy pozwalające lepiej wykorzystać słabsze warunki miejskie czy przynieść zadowolenie zainteresowanym obserwacjami planetarno-księżycowymi.

Podobnie jak poprzednim razem zaznaczam, że nie są to jedyne słuszne propozycje oraz, że są to zestawy będące warte uwagi i przemyślenia jedynie w sytuacji spełnienia wszystkich wymaganych w tej serii tekstów czynników, to jest: po pierwsze gdy pytający całkowicie odrzuca lornetkę i jest zdeterminowany do kupna teleskopu w stanie nowym, po drugie gdy zakup ma się definitywnie zamknąć w 1000 zł bez przekraczania tego budżetu choćby o grosz i po trzecie gdy nie ma mowy o zakupach sprzętu używanego przez giełdy forumowe i portale aukcyjne. Zachęcam do dyskusji, dzielenia się własnymi relacjami i wnioskami z używanego sprzętu jak i składania innych propozycji sprzętowych, ale z zachowaniem trzech wspomnianych na początku wymaganych warunków determinujących zakup. Ciąg dalszy nastąpi.

Poprzedni tekst cyklu:
➨ NOWA SERIA: 5 teleskopów wartych uwagi przez początkujących. Część 1 - Budżet 500 zł

Czytaj też:
➨ Jak źle wydać oszczędności na zakup pierwszego teleskopu
➨ Dylemat nowicjusza (1/2): Dlaczego lornetka może okazać się lepszym wyborem na początek
➨ Dylemat nowicjusza (2/2): Dlaczego teleskop może okazać się lepszym wyborem na początek
➨ Jak rozpocząć przygodę z astronomią amatorską

  f    t    yt   Bądź na bieżąco z tekstami, zapowiedziami, alarmami zorzowymi i wiele więcej - dołącz do stałych czytelników bloga na Facebooku, obserwuj blog na Twitterze, subskrybuj materiały na kanale YouTube lub zapisz się do Newslettera.