Ostatni komentarz do prognoz pogody przed całkowitym zaćmieniem Księżyca

Finałowe odliczanie do ostatniego przed ponad 6,5-letnią przerwą całkowitego zaćmienia Księżyca rozpoczęte. Przed nami ostatnich nieco ponad 48 godzin do jednego z najpiękniejszych zjawisk astronomicznych, jakie tylko można obserwować z powierzchni naszej planety. Zgodnie z tradycją w kolejnym tekście Astronomicznej Kampanii Popularyzacyjnej zapraszam na ostatni komentarz do prognoz pogodowych modeli numerycznych.

Wprawdzie nie są to jeszcze ostateczne prognozy - aktualizacje kolejnych odsłon modeli UM i GFS są bowiem w pewnych granicach zmienne, ale dają one już pewny obraz ogólnej sytuacji synoptycznej, w której jako Polska za trzy doby się znajdziemy.

Model GFS prognozuje na poniedziałkowe godziny poranne obecność niezbyt dużego, ale jednak - ośrodka wyżowego, z ciśnieniem w centrum około 1025 hPa, a które to centrum w każdej z aktualizacji co 6 godzin umiejscawia w coraz to innym położeniu (dla tej samej godziny - 03:00 CET 21 stycznia). Obecnie zaczynają jednak dominować takie aktualizacje, w ramach których centrum tego wyżu model umiejscawia nad Polską, która to na mapach modelu GFS obrazujących pole ciśnienia przedstawiana jest optymistycznie w jaśniejszych odcieniach zieleni w porównaniu do innych państw Europy, mających być pod wpływem pochmurnych układów niskiego ciśnienia. To z jednej strony bardzo dobra nowina, ponieważ co do obecności tego niewielkiego układu wyżowego nad Polską, który powinien przynieść sporo rozpogodzeń, kolejne aktualizacje GFS są już bardzo stabilne i pewne - niepewne zostaje tylko umiejscowienie centrum tego wyżu w godzinach najbardziej nas interesujących i na ile do tych godzin zdoła on doprowadzić do zaniku zachmurzenia. W wielu miejscach efekty tworzenia się tego wyżu widoczne są już dzisiejszego wieczoru - napływa chłodne, ale na szczęście suche powietrze, sprawiające że zachmurzenie dosłownie zanika na oczach - pisząc te słowa i będąc na Pomorzu Gdańskim mam za oknem czyste niebo po raz pierwszy na taką skalę od początku roku. Ta sytuacja według modelu GFS z pogodnym wyżem nad Polską powinna utrzymać się nawet do wtorku.

Prognoza modelu GFS dotycząca ciśnienia atmosferycznego z popołudniowej aktualizacji 18 stycznia na 21 stycznia na godz. 03:00, 06:00 i 09:00 CET. Źródło: meteomodel.pl

Mapy szczegółowe modelu GFS na 21 stycznia między godz. 03:00 a 09:00 CET wskazują możliwość wystąpienia chmur niskiego pietra na poziomie do 30-40% powierzchni nieba w wąskim pasie od Zatoki Gdańskiej przez Warmię, Mazowsze po Rzeszowszczyznę  (pierwsze trzy mapy). Dla przypomnienia - najważniejszy etap nas interesujący - całkowite zaćmienie Księżyca rozpocznie się o 05:41 i potrwa do 06:43, stąd mój komentarz dotyczy tylko tego wąskiego okresu prognoz między 03:00 a 09:00 CET).

Prognoza modelu GFS dotycząca zachmurzenia piętra niskiego z popołudniowej aktualizacji 18 stycznia na 21 stycznia na godz. 03:00, 06:00 i 09:00 CET. Źródło: meteomodel.pl

Warto przy tym zachmurzeniu niskim zaznaczyć, że powinny to być porozrywane obłoki przeplatane wieloma pogodnymi przerwami, stąd nawet w razie większej ich ilości nasz sukces nie musi zostać przekreślony - tyle tylko, że obserwacje byłyby możliwe na raty, w chwilach widoczności Księżyca w tych dziurach między chmurami. Także pod względem zachmurzenia piętra średniego kolejne aktualizacje są coraz bardziej pewne i sugerują jego kompletny brak lub ponownie - niewielkie ilości w akceptowalnym poziomie na samych krańcach południowo-wschodnich, z tendencją do zanika w miarę upływu godzin.

Prognoza modelu GFS dotycząca zachmurzenia piętra średniego z popołudniowej aktualizacji 18 stycznia na 21 stycznia na godz. 03:00, 06:00 i 09:00 CET. Źródło: meteomodel.pl

Pozostaje jeszcze kwestia chmur wysokich, które mogą wystąpić w nieco większej ilości (60-70% powierzchni nieba) nad Pomorzem i Podlasiem, ale które w razie występowania bez chmur innych pięter nie są uniemożliwiającymi obserwacje, a stanowią jedynie czynnik utrudniający, "zmętniający" niebo przy zachowanej jako-takiej widoczności Księżyca - są tu jednak rozbieżności w kolejnych aktualizacjach i nie ma sensu wpędzać którychkolwiek obserwatorów w niepokój na rzecz siania niepewnego optymizmu dla innych województw. Praktyka odsłoni te niepewne karty, a na tę chwilę uspokajać ma prawo fakt, że prognozowane niewielkie ilości chmur poszczególnych pięter pokrywają się z przewidywanym nad Polską układem wyżowym, który ma zapewnić dużo rozpogodzeń.

Prognoza modelu GFS dotycząca zachmurzenia piętra wysokiego z popołudniowej aktualizacji 18 stycznia na 21 stycznia na godz. 03:00, 06:00 i 09:00 CET. Źródło: meteomodel.pl

Z kolei model UM także napawa optymizmem co do ogólnej sytuacji synoptycznej. Potwierdza on uformowanie się wyżu w wyniku napływu chłodnego powietrza znad Skandynawii, który w centrum podczas całkowitego zaćmienia Księżyca powinien przynieść wzrost ciśnienia do 1023-1025 hPa.

Prognoza modelu UM dotycząca ciśnienia atmosferycznego na poziomie morza (w hPa) z popołudniowej aktualizacji 18 stycznia na godz. 03:00 CET 21 stycznia. Źródło: meteo.pl

Jest ten model jednak znacznie bardziej pesymistyczny w kwestii ilości zachmurzenia i tu scenariusz dla obserwatorów rysuje się w znacznie bardziej ponurych barwach. Według ostatniej aktualizacji tego modelu przed publikacją dzisiejszego tekstu, grubo ponad połowa Polski może spotkać się z zachmurzeniem piętra niskiego dochodzącym do 8 oktantów (całkowite), a jedynie w kilku regionach zachodniej połowy kraju zachmurzenie od 0 do 6 oktantów (do 75% powierzchni nieba). To jest tak naprawdę jeden z dwóch najbardziej nieprzyjemnych wniosków, jakie można wynieść z ostatniej przed publikacją tekstu aktualizacji tego modelu.

Prognoza modelu UM dotycząca zachmurzenia piętra niskiego z popołudniowej aktualizacji 18 stycznia na godz. 03:00 CET 21 stycznia. Źródło: meteo.pl

Drugim jest prognoza dotycząca chmur piętra średniego - w pasie od Pomorza przez Warmię po Podlasie UM wylicza tutaj 2-4, a lokalnie wysepki z 6-oktantowym pokryciem nieba. Gdyby prognoza UM dotycząca chmur niskich się sprawdziła, a chmury średnie wystąpiły tak jak mapy sugerują, we wspomnianych regionach warunki mogłyby się stać bardzo trudne, o ile w ogóle byłyby jakieś szanse na choćby mocno zaburzoną widoczność Księżyca w niewielkich okresach czasu. Z 4-oktantowym (50% powierzchni nieba) zachmurzeniem piętra średniego mogą według tej aktualizacji spotkać się także krańce południowo-wschodnie. Podobnie rzecz się ma z piętrem wysokim, ale tu jest ono prognozowane już w bardzo niewielkiej ilości (0 do 2 oktantów) nad praktycznie całą Polską. Odmienna sytuacja od modelu GFS, który właśnie sugeruje całkowitą nieobecność chmur średnich w zamian za więcej chmur piętra wysokiego.

Prognoza modelu UM dotycząca zachmurzenia piętra średniego (lewa mapa) i wysokiego (prawa mapa) z popołudniowej aktualizacji 18 stycznia na godz. 03:00 CET 21 stycznia. Źródło: meteo.pl

Podsumowując i zestawiając oba modele: GFS z każdą aktualizacją jest coraz bardziej pewny co do niewielkiej ilości chmur piętra niskiego nad większością Polski w przeciwieństwie do niestabilnego UM prognozującego pokrycie większości kraju całkowitym zachmurzeniem niskim dobrze znanym nam choćby z minionego grudnia. Kompletny brak chmur piętra średniego w modelu GFS praktycznie niezmienny z kolejnymi aktualizacjami przeciwstawia się wyliczanemu przez model UM pasowi chmur średnich od Pomorza przez Warmię po Podlasie z lokalnymi wzrostami do nawet 75% powierzchni nieba i generalnie wyżem zgniłym. Umiarkowane zachmurzenie wysokiego piętra w modelu GFS (poza wzrostami do 60% w północnych województwach) i brak lub niewielka jego ilość nad całym krajem, mocno zbieżne z modelem UM. GFS rysuje naszą najbliższą przyszłość w znacznie bardziej optymistycznych barwach od modelu UM, zwłaszcza pod kątem zachmurzenia niskiego - pamiętajmy jednak, że to nadal ponad 48 godzinne wyprzedzenie i kolejne aktualizacje modeli mogą przynosić odmienne wyniki, zarówno na korzyść jak i przeciwnie.

Napawa jednak nadzieją fakt, że optymistyczne prognozy modelu GFS są już wysoce ustabilizowane i kolejne aktualizacje niewiele się zmieniają. Pamiętajmy też, że nie należy rezygnować z obserwacji gdyby na początku zjawiska niebo za oknem okazało się całkowicie zasnute chmurami, ponieważ zaćmienie trochę czasu potrwa i czasem wystarczy odczekać, aby doświadczyć krótkotrwałych przerw w chmurach - a taka kilkunastominutowa choćby przerwa, dajmy na to podczas trwania zaćmienia całkowitego, już jest w stanie odmienić nasz nastrój o 180 stopni na korzyść. Szczęśliwie się składa, że do takiego zjawiska nie potrzebujemy aż bezchmurnego nieba - zachmurzenie może być nawet duże, jeśli tylko chociaż jeden obszar nieba - ten, na którym przebywać będzie Księżyc, pozostaje do dyspozycji naszych oczu, lornetek, teleskopów i aparatów. Obserwacja taka jest wówczas bardzo okrojona lub możliwa w wersji "na raty" - choć taki wariant zawsze jest lepszy od całkowitego umknięcia zjawiska. A na ten moment umknięcie zjawiska zdaje się być zarezerwowane tylko dla tych, którzy nocy z 20 na 21 stycznia nie planują zarwać.

Nasze serducha już powoli mogą wchodzić na wyższe obroty. Kolejnym tekstem na blogu zamykającym tę Astronomiczną Kampanię Popularyzacyjną będzie jak zawsze - albo relacja z pomyślnej obserwacji, albo relacja w smutniejszym tonie, do czego stycznie z racji na swoją naturę już zdążyły mnie przyzwyczaić. Bez względu na to, wszystkim z Was jak i sobie życzę jak najbardziej radosnych emocji w poniedziałkowy poranek i pełnego sukcesu w obserwacjach ostatniego w tej dekadzie całkowitego zaćmienia Księżyca.

Poprzednie teksty Astronomicznej Kampanii Popularyzacyjnej:

➨ Mecz chmury kontra pogodne niebo: jaka pogoda panowała w Polsce 21 stycznia w ostatnich latach

➨ Całkowite zaćmienie Księżyca 21.01.2019 A.D.

1. Mapy modelu GFS dzięki serwisowi meteomodel.pl

2. Mapy modelu UM: Prognoza została udostępniona nieodpłatnie przez serwis meteo.pl prowadzony przez ICM, Uniwersytet Warszawski.” W przypadku prognoz z modelu UM dodatkowo „Wyniki uzyskano przy użyciu oprogramowania Met Office.

  f    t   Bądź na bieżąco z tekstami, zjawiskami astronomicznymi, alarmami zorzowymi i wszystkim co ważne dla amatora astronomii - dołącz do stałych czytelników bloga na Facebooku, obserwuj blog na Twitterze bądź zapisz się do subskrybentów kwartalnego Newslettera.