Dwa rozbłyski klasy X (10.06.14)

Po kilku tygodniach ciągnącej się ku niezadowoleniu obserwatorów ciszy, aktywność słoneczna wskoczyła w mgnieniu oka na wysokie poziomy przynosząc pierwsze od kilku miesięcy rozbłyski najwyższej siły. Oba opisywane zjawiska wygenerował obszar aktywny 2087 znajdujący się jeszcze na południowo-wschodniej krawędzi tarczy. Czego możemy spodziewać się w najbliższych dniach? AKTUALIZACJA 11.06 / 22:30 CEST

Do zmiany i to bardzo gwałtownej doszło dosłownie z godziny na godzinę. Wprawdzie już od początku czerwca notowany był lekki wzrost aktywności do umiarkowanych poziomów, to jednak dopiero wtorkowe wydarzenia są tymi dobitnie podkreślającymi zmianę w temacie Słońca.

Nieoczekiwanie, o godz. 13:42 CEST zarejestrowano gwałtowny skok promieniowania rentgenowskiego - doszło do rozbłysku klasy X2.5 - jak na chwilę obecną drugiego pod względem energii w 2014 roku. Już sam fakt wystąpienia takiego zjawiska jest wielkim wydarzeniem w obecnym cyklu (co tylko podkreśla z jak słabym maksimum mamy do czynienia, wszak w standardowym maksimum takie zjawiska powinny być niemal na porządku dziennym). Nie zakończyło się jednak na nim - już dosłownie godzinę później doszło do drugiego silnego rozbłysku klasy X1.2, z maksimum o godz. 14:52 CEST. Zjawisko to również trafia do czołówki tegorocznych rozbłysków (TOP-10).

To nie żart - w przeciągu zaledwie 70 minut doszło do dwóch rozbłysków najwyższej klasy,
ale niestety wyrzuty koronalne, jakie wystąpiły w ich następstwie zaszły zbyt daleko od centrum tarczy, by były skierowane ku Ziemi. (NOAA)

Rozbłyski klasy X2.2 i X1.5 w długości fali 131 i 94 angstremów.
(SDO)

Pierwszemu rozbłyskowi klasy X2.2 towarzyszył słaby i niezbyt rozległy koronalny wyrzut masy (CME), który ze względu na  niesprzyjające położenie obszaru 2087, został w całości skierowany daleko na wschód od linii Słońce-Ziemia. Drugiemu rozbłyskowi klasy X1.5 towarzyszył jaśniejszy, gęstszy i bardziej rozległy wyrzut koronalny, ale ponieważ i on zaistniał w strefie tej samej grupy plam na południowo-wschodniej krawędzi, tak ten też ominie Ziemię w swoim ruchu w przestrzeni kosmicznej. Możliwe, że z początkiem 13 czerwca gęstość i prędkość wiatru słonecznego w magnetosferze nieco wzrośnie, ale nie należy oczekiwać silniejszej aktywności geomagnetycznej. Obszar 2087 niestety jeszcze przez kilka dni będzie przebywał w niekorzystnej pozycji na tarczy - jego skierowanie na naszą planetę polepszy się na skutek ruchu obrotowego Słońca za około 3-4 doby, a najkorzystniejsze wystąpi w nadchodzący weekend i tuż po nim. O ile region ten będzie nadal tak aktywny jak dzisiaj, zjawisk geoefektywnych mających wpływ na aktywność zórz polarnych możemy oczekiwać od początku weekendu. Poniżej zapis wideo obydwu rozbłysków z 10 czerwca z sondy SDO oraz animacja ze zdjęć korongorafu LASCO C3 ukazująca skierowanie CME znacznie na wschód od linii Słońce-Ziemia.

Dwa rozbłyski klasy X w ciągu 70 minut. (SDO)

CME w wyniku rozbłysku klasy X1.5 - zdjęcia z LASCO C3 wskazują, że niemal całość wyrzutu koronalnego została skierowana daleko na wschód od linii Słońce-Ziemia, uderzenia CME nie należy zatem oczekiwać. (SOHO)

Zdjęcia sondy SDO z perspektywy Ziemi jeszcze nie ujawniają w całości wyglądu tego obszaru by stwierdzić typ pola magnetycznego, ale ponieważ wytworzył on aż dwa silne rozbłyski klasy X w przeciągu zaledwie 70 minut, można przypuszczać, że charakteryzuje się on silnym i skomplikowanym polem beta-gamma-delta i w kolejnych dniach będzie emitować następne istotne rozbłyski. Pamiętać jednak należy również o obszarach aktywnych 2080 i 2085, które znajdują się jeszcze względnie blisko centrum tarczy i ich ewentualna aktywność w najbliższych 48 godzinach może mieć dla obserwatorów znaczenie - zarówno 2080 jak i 2085 posiadają w swojej budowie plamy typu delta, czyniące je kandydatami do emitowania silnych zjawisk. Łącznie na tarczy mamy więc aż trzy grupy plam zdolne do wytwarzania rozbłysków najsilniejszej klasy, ale jak na razie z tego przywileju korzysta tylko wstępujący na tarczę region 2087.

UPDATE (11.06 / 22:30 CEST)
Aktywność słoneczna pozostaje wysoka. 11 czerwca doszło do trzeciego w ciągu 24 godzin silnego rozbłysku klasy X1.0 z obszaru aktywnego 2087 przy południowo-wschodniej krawędzi. Region ten emituje również nieco słabsze rozbłyski klasy M - pierwszy z nich miał miejsce o godz. 07:34 CEST (M1.8), drugi o godz. 10:09 CEST (M3.0). Maksimum rozbłysku klasy X1.0 nastąpiło o godz. 11:06 CEST. Wszystkie z dzisiejszych zjawisk miały charakter impulsywny i charakteryzowały się krótkim czasem trwania. Z tego powodu żadnemu z nich nie towarzyszyły większe wyrzuty koronalne. Powstawanie kolejnych rozbłysków w strefie grupy plam 2087 jest jednak dobrym znakiem na następne dni - jeśli obszar ten pozostanie tak aktywny w chwili znalezienia się w centrum tarczy słonecznej na wprost Ziemi, jego aktywność może przyczynić się do wzrostu aktywności zórz polarnych. Póki co pozostaje mieć nadzieję, że region ten nie ucichnie w momencie korzystnego skierowania na naszą planetę, co nastąpi w ciągu najbliższego tygodnia. W kolejnych 24 godzinach nastąpić powinna kontynuacja wysokiej aktywności słonecznej, z dużą szansą na następne silne rozbłyski. Liczba Wolfa z dniem 11 czerwca wynosi 149.

CME Update: Mimo, że pierwsze analizy ruchu CME z rozbłysku klasy X1.5 z 10 czerwca sugerowały zerowy wpływ wyrzutu na aktywność geomagnetyczną, dokładniejsze przeanalizowanie zdjęć z koronografu LASCO C3 sugeruje, że niewielka składowa CME może posiadać skierowanie ku Ziemi. Jest to jednak zdecydowanie słabsza i mniej gęsta część od tej, która wyraźnie na powyższej animacji została skierowana na wschód od linii Słońce-Ziemia. Możliwe, że 13 czerwca niewielki fragment tego wyrzutu dotrze do ziemskiego pola magnetycznego przynosząc wzrost aktywności geomagnetycznej do poziomu Kp=4/5 (być może wystąpi słaba burza kategorii G1, co dla umiarkowanych szerokości geograficznych i tak nie rokuje nadziei na zorze polarne), ale prognozę tą należy traktować z dużą dozą ostrożności, zwłaszcza, że między 11 a 15 czerwca prognozowane północne skierowanie IMF może skutecznie gasić aktywność geomagnetyczną.

Komentarz do bieżącej aktywności słonecznej można śledzić w zakładce Solar Update.

Warunki aktywności słonecznej i zórz polarnych na żywo wraz z objaśnieniami w zakładce Pogoda kosmiczna.

Bądź na bieżąco ze zjawiskami astronomicznymi i zapleczem amatora astronomii - dołącz do stałych czytelników bloga na Facebooku.