Przed nami ostatni w 2024 roku okres wieczornej widoczności Międzynarodowej Stacji Kosmicznej nad Polską. Jak zwykle w przypadku widoczności listopadowo-grudniowej można bardziej mówić o przelotach popołudniowych, niż typowo wieczornych, z uwagi na niemal najwcześniejsze godziny zachodów Słońca. W ich efekcie na przeloty ISS możemy liczyć jeszcze przed 17:00, choć oczywiście nie zabraknie i tych nieco późniejszych, wszystko jednak w ramach pierwszych 3 godzin od schowania się Dziennej Gwiazdy pod horyzont. Ostatni okres przelotów wieczornych rozpoczynamy dokładnie w połowie miesiąca, a kończymy w Mikołajki.

Za nami druga z najsilniejszych (jak dotąd) burz magnetycznych 25. cyklu aktywności słonecznej. Wielu upatrywało w niej szansy na powtórkę z pamiętnej majowej nocy 10/11.05 br. kiedy po raz pierwszy od dwóch dekad aktywność geomagnetyczna rozszalała się do ekstremalnego poziomu, a zorza polarna stała się zjawiskiem globalnym docierającym nawet nad tropiki. Pomimo faktu, że w oficjalnej skali do tak aktywnej burzy tym razem nie doszliśmy (choć przez około dwie godziny - owszem - była ona osiągana), zorze jakie wyprodukowała zdaniem wielu obserwatorów przewyższyły te majowe swoją intensywnością barw i jasnością w obserwacji gołym okiem. Zostawiając na boku zbędne rozważania która z burz obrodziła w piękniejsze zorze i uznając, że najzwyczajniej w świecie w obu przypadkach mieliśmy porównywalnej klasy nieziemskie widowisko, prześledźmy wspólnie raz jeszcze co rzeczywiście w owym dniu się wydarzyło i jakiego spektaklu znów się staliśmy świadkami.

W końcu musiało to nastąpić - jak co roku o tej porze. Niestety wchodzimy w najgorszy okres z całego jesienno-zimowego półrocza, który po paru poprzednich miesiącach może szczególnie dać się nam we znaki kiedy mimo zmiennej jak zawsze pogody odwykliśmy już od okresów wielodniowego - czy jak w gorszych sezonach - wielotygodniowego zalegania "szarego betonu" na firmamencie.

Najnowsze oceny jasności sugerują zejście poniżej zasięgu widzenia okiem nieuzbrojonym spoza obszarów miejskich, a więc nawet w dogodnej lokalizacji z niebem wolnym od zaświetlenia lornetka staje się już koniecznością. Oceny jasności za minione 3 dni wahają się między 5,8 a 6,2 mag. Dobra nowina jednak jest taka, że wciąż wystarczają niewielkie instrumenty - choć im większych średnic w lornetce czy teleskopie użyjemy tym lepiej.

Za nami drugi najbardziej aktywny geomagnetycznie kwartał w dotychczasowej historii 25. cyklu słonecznego. Mimo, że to nie w nim doszło do najsilniejszej jak dotąd burzy tego cyklu, to ilością takich wydarzeń niemal dorównał swojemu poprzednikowi. Żadna z tych burz na obecnym etapie cyklu nie byłaby jednak możliwa bez aktywności plamotwórczej, która wspięła się na niemal rekordowe w XXI wieku poziomy, a od której to tradycyjnie zaczniemy spoglądać na to jak minął nam kolejny kwartał.

24 października powracający po dwutygodniowej przerwie obszar aktywny 3844 - przemianowany na 2869 - wytworzył silny rozbłysk klasy X3.3 z maksimum o godz. 03:57 UTC. Zjawisko wygenerowało silny blackout radiowy poziomu R3 na osłonecznionej półkuli oraz emisję radiową typu II i IV o prędkości 610 km/sek. Rozbłysk był erupcyjny i wyzwolił imponującej rozpiętości koronalny wyrzut masy (CME), który pomimo umiejscowienia źródła zjawiska na krawędzi tarczy słonecznej zarysował strukturę full-halo sugerującą możliwość podążania ku Ziemi skrajnie zachodniej flanki CME.

Zakończył się czas najlepszej widoczności komety, druga dekada miesiąca przyniosła mnóstwo obserwacji z Polski, podczas których udało się rejestrować okazałej długości warkocz pyłowy komety oraz przez pewien czas także jej antywarkocz, trudno dostrzegalny wizualnie, za to łatwiej wykrywalny na zdjęciach. Obecnie jasność komety wg raportów COBS opadła do 4,5-5 mag., zatem nawet w miejscach wolnych od zaświetlenia kometa zbliża się do zejścia pod próg dostrzegalności gołym okiem. Nadal jest dość oczywistym celem dla lornetki, jednak obserwując ją bez dodatkowej optyki jest trudnym obiektem nawet poza miastem.

Dziś perygeum komety C/2023 A3 (Tsuchinshan-ATLAS) i pierwsza dobra okazja na obserwacje z Polski. Niebo się wyklarowało nad całym krajem i zapowiada się ekscytujący wieczór. Parę wskazówek w telegraficznym skrócie: 1. Zapewnijcie sobie dostęp do możliwie odsłoniętego horyzontu zachodniego - najlepiej jak najbardziej zbliżony do czystego horyzontu jak na mapkach - bez zabudowań i wszelkich przeszkód.

W środę nad ranem obszar aktywny 3848 w centrum tarczy słonecznej wytworzył silny rozbłysk klasy X1.8 z maksimum o godz. 01:56 UTC. Rozbłysk miał długotrwały charakter , co zwykle zwiastuje zdarzenia erupcyjne i tym razem nie było inaczej. Rozbłyskowi towarzyszyła także emisja radiowa typu II i IV o nieobserwowanej od 23. cyklu słonecznego prędkości 5176 km/sek. Zjawisku towarzyszył blackout radiowy poziomu R3 na osłonecznionej części Ziemi oraz emisja strumienia protonów, które dotarłszy do Ziemi już od godz. 05:00 UTC zainicjowały słabą, a od około 12:30 UTC silną burzę radiacyjną poziomu S3 , która może jeszcze się nasilić wraz z napływem dalszej części strumienia przed zbliżającym się koronalnym wyrzutem masy (CME).

Od kilku godzin kometa C/2023 A3 (Tsuchinshan-ATLAS) zgodnie z oczekiwaniami wchodzi w pole widzenia koronografu LASCO C3 na pokładzie sondy SOHO. W polu widzenia C3 kometa pozostawać będzie do 11 października, opuszczając zasięg koronografu około dobę przed pierwszym kluczowym wieczorem z perspektywy Polski - 12 października, kiedy może stanowić już bardzo atrakcyjny cel około zmierzchu cywilnego. Wejście w pole widzenia LASCO C3, którego zdjęcia na co dzień wykorzystujemy do obserwacji koronalnych wyrzutów masy oznacza kres widoczności komety w okienku porannym, jakie trwało na przestrzeni ostatnich kilkunastu dni i zbliżenie kątowe do Słońca na odległość czyniącą kometę obiektem ekstremalnie niebezpiecznym w obserwacji.

W pierwszy dzień października o godz. 22:20 UTC obszar aktywny 3842 w południowo-wschodniej części tarczy słonecznej wyzwolił silny rozbłysk klasy X7.1 połączony z emisją radiową typu II (1246 km/sek.). Na chwilę obecną jest to drugi najsilniejszy rozbłysk w dotychczasowym przebiegu 25. cyklu słonecznego (po rozbłysku klasy X8.7 z 14 maja br. w obszarze aktywnym 3664).

Przed nami najbardziej wyczekiwany miesiąc Anno Domini 2024, który może okazać się wieńczącą cały rok wisienką na torcie. Wprawdzie październik nie kończy całego roku, ale trudno oprzeć się wrażeniu, że po zakończeniu tego miesiąca nic spośród zjawisk przewidywalnych, jakie można z góry pozakreślać w kalendarzu, nie dorówna widokom i emocjom, jakich możemy doświadczyć w najbliższych kilkunastu dniach. Wszystko za sprawą nadejścia najbardziej kluczowego etapu widoczności komety C/2023 A3 (Tsuchinshan-ATLAS), która po odkryciu na początku roku ubiegłego ma przed sobą bliskie już perygeum i szansę stania się dla nas najatrakcyjniejszym tego typu obiektem od czasu wakacyjnej C/2020 F3 (NEOWISE) z lipca 2020 roku.

Kometa C/2023 A3 (Tsuchinshan-ATLAS) przetrwała przejście przez peryhelium. Dzięki dość dużej odległości, w jakiej minęła Słońce oraz swojej dużej średnicy, udało jej się uniknąć dezintegracji i podzielenia losu wielu komet przybywających z Obłoku Oorta, co stanowi najważniejszą dla nas wiadomość w całym dotychczasowym "kalendarium" komety począwszy od jej odkrycia - mamy dzięki temu szansę na jasną kometę w połowie następnego miesiąca.

Trzy dni do peryhelium. Oddziaływanie Słońca na kometę coraz silniej wzrasta, ale na razie utrzymuje ona swoją dobrą kondycję i zachwyca fotografów na niższych szerokościach geograficznych północnej półkuli, z której jest już obserwowana. Od początku ostatniego weekendu C/2023 A3 (Tsuchinshan-ATLAS) około trzykrotnie zwiększyła jasność i obecnie jest już raportowana do bazy COBS jako obiekt około 3,1-3,3 mag.

Tydzień do peryhelium. Powoli dobiega końca oczekiwanie na widoczność komety C/2023 A3 (Tsuchinshan-ATLAS) w jej najważniejszym okresie, którym z perspektywy naszych szerokości geograficznych będzie druga dekada października. Kometa nadal pozostaje dostępna dla amatorów wyłącznie z południowej półkuli będąc widoczną w niewielkiej, 20-stopniowej elongacji, która maleje z każdym dniem. Jest więc położona tylko nieco dalej względem Słońca, niż z perspektywy obserwatora na Ziemi może być względem Dziennej Gwiazdy położony Merkury.