Po długiej przerwie i wielu miesiącach z bardzo niską produkcją nowych plam, doczekaliśmy się pojawienia rozbudowanego obszaru aktywnego, który wygenerował istotny rozbłysk połączony z koronalnym wyrzutem masy podczas przebywania źródła zjawiska w centrum tarczy. Przeżyliśmy na początku tygodnia zawód z powodu słabszych właściwości wiatru słonecznego z dziury koronalnej, która przed miesiącem dała nam zorze polarne. Czy Słońce zechce nam to zrekompensować podczas weekendu? Pora na opracowanie wydarzenia - tym razem także z filmem wideo.
Do zjawiska doszło 4 listopada w strefie obszaru aktywnego 2443. Tę rozbudowaną grupę plam możemy obserwować już od tygodnia, o czym wspominałem w komentarzach na podstronie Solar Update. Krótko przed osiągnięciem centralnych pozycji na tarczy obszar 2443 posiadał zdolność emisji rozbłysków najwyższej energii, jednak z takiego arsenału nie skorzystał. W środę, podczas drugiego z trzech dni, podczas których skierowanie tej grupy na Ziemię było bardzo korzystne, doszło do trzech umiarkowanie silnych rozbłysków klasy M, z czego nas najbardziej interesuje rozbłysk klasy M3.7 z maksimum o godz. 14:52 CET. Rozbłysk posiadał dużą rozpiętość czasową, towarzyszyła mu emisja radiowa typu II i typu IV (955 km/sek) będąca zwykle oznaką zaistnienia koronalnego wyrzutu masy (CME), choć nawet z uwagi na długi czas trwania rozbłysku można było się spodziewać stowarzyszonego z rozbłyskiem CME. Nie inaczej było tym razem. Rozbłysk wytworzył koronalny wyrzut masy typu full-halo (uwalniana materia widoczna na pełnych 360-stopniach wokół tarczy słonecznej), którego średnia prędkość uwolnienia ze Słońca wyniosła około 500 km/sek. (maksymalna tuż po rozbłysku około 664 km/sek). Z uwagi na niemal centralne położenie grupy plam 2443 w momencie rozbłysku, wyrzut koronalny został skierowany ku Ziemi.
Na podstawie prędkości kątowej przemieszczania się CME na zdjęciach koronografów LASCO umieszczonych na sondzie SOHO między Słońcem a Ziemią należy szacować, że dotarcie wyrzutu do naszej planety powinno nastąpić w standardowym terminie 2 dni, jak ma to miejsce podczas większości typowych rozbłysków. Nie było to ani powolne uwolnienie materii, które rodziłoby obawy, że uderzenie w magnetosferę wystąpi ze szczególnie niską jak na CME prędkością, ani też energiczne, by oczekiwać go w mniej niż dwie doby od rozbłysku. Model WSA-Enlil szacuje czas dotarcia wyrzutu w sobotę 6 listopada około godz. 18:00 CET z 7-mio godzinnym zakresem błędu - okienko prognozy otwiera się zatem około 11:00 i trwa do 01:00 CET w noc z soboty na niedzielę. W tym czasie należałoby się spodziewać wzrostu prędkości wiatru słonecznego do okolic 500 km/sek. i gęstości powyżej 40 protonów/cm3. (przypomnę, że oznaki uderzenia CME widoczne na zbiorze danych z ACE są kompletnie odmienne od strumieni wiatru z dziur koronalnych - tutaj skok parametrów jest skokowy i jednoczesny). Takie okoliczności sprawiają, że oficjalna prognoza przewiduje jedynie słabą burzę magnetyczną kategorii G1 (Kp=5) pod warunkiem, że pole magnetyczne wiatru słonecznego (Bz) w CME będzie posiadało dominujące skierowanie południowe. Z drugiej strony przy sprawdzeniu się prognoz i silnym odchyleniu Bz ku południu, takie właściwości wiatru mogą bez trudu umożliwić rozwój zaburzeń przynajmniej do poziomu Kp=6 odpowiadającego umiarkowanej burzy magnetycznej kategorii G2. Taka burza daje 50% szans na wystąpienie zórz polarnych nad umiarkowanymi szerokościami geograficznymi w tym Polską, niestety nie ma gwarancji, że sytuacja po uderzeniu CME tak się rozwinie. Ponieważ jednak już niejednokrotnie zdarzało się, także w tym roku, że uderzenie niezbyt korzystnie skierowanych CME po słabszych rozbłyskach od środowego przyczyniało się do istotnego wzrostu aktywności geomagnetycznej (niezapomniana marcowa ciężka burzy kategorii G4 po słabym rozbłysku C9), na blogu z dniem dzisiejszym rozpoczyna obowiązywać pierwszy po miesiącu stan "gotowości zorzowej" na okres 7-8 listopada. Czy będzie można mówić o głównym alarmie już po uderzeniu wyrzutu, przekonamy się w korzystnym momencie tygodnia - bo podczas weekendu. Droga do alarmu zorzowego będzie trudna, ale nie takie niespodzianki Słońce już nam przynosiło.
Korzystniejszy niż prognoza przewiduje rozwój burzy, w przypadku silnego uderzenia CME w magnetosferę dawałby możliwość polowania na zorzę polarną w sprzyjających warunkach obserwacyjnych - Księżyc zmierza do nowiu i nie rozświetla nieba. Mimo to już dziś warto zdawać sobie sprawę, że niebo rozświetla nam nie tylko Księżyc, ale i wszelkie miasta - zatem by myśleć o zaobserwowaniu czy sfotografowaniu zórz polarnych z naszego kraju, trzeba jak najpełniej wypełniać okoliczności "odpowiednich warunków". Podczas ostatnich umiarkowanych burz magnetycznych kategorii G2 z pierwszego tygodnia września, za każdym razem doszło do wystąpienia subtelnych zórz polarnych nad Polską.
Na początku listopada każdy z nas miał nadzieję, że powrót październikowej dziury koronalnej, która odpowiadała za burzę G3 w noc z 07/08.10, przyniesie powtórkę z rozrywki, niestety tym razem okoliczności nie wystarczyły do rozwoju aktywności geomagnetycznej na skalę znaną nam z ubiegłego miesiąca. Może więc Słońce zechce dać amatorom gwiaździstego nieba rekompensatę na czas weekendu? Prognoza nie napawa optymizmem, ale nie raz już bywało lepiej od przewidywań. Powtórzę w tej sytuacji jeden z Waszych ulubionych cytatów: trzymajmy kciuki za pogodę - zarówno tę kosmiczną, jak i ziemską. Weekend z zorzą polarną pod bezksiężycowym niebem to chyba miła perspektywa - niestety nie mamy gwarancji, że warunki wiatru słonecznego będą układać się pomyślnie, ani że sytuacja synoptyczna da nam szansę na ewentualne obserwacje - wszak jesteśmy w najbardziej pochmurnym miesiącu w roku.
Komentarz do aktywności słonecznej oraz aktualizacje w razie rozwoju wydarzeń można będzie śledzić tradycyjnie na podstronie Solar Update.
Warunki aktywności słonecznej i zórz polarnych na żywo wraz z informacjami na temat interpretacji danych na podstronie Pogoda kosmiczna.
Bądź na bieżąco ze zjawiskami astronomicznymi i zapleczem amatora astronomii - dołącz do stałych czytelników bloga na Facebooku lub GooglePlus.
Gotowość zorzowa :) to luuuubię. Teraz tylko aby warunki pogodowe nie zawiodły i będzie wspaniały, kolorowy weekend
OdpowiedzUsuńZobaczcie, że gdyby się udało to byłby to identyczny dzień jak miesiąc temu, też z 7 na 8-ego :) Idealne położenie grupy 2443 podczas rozbłysku. Ja mam nadzieję, że SWPC bało się zawyżać prognozy po ostatniej wpadce i dali zaniżone przewidywania a w realu może i G3 wyjdzie :D Żartuję trochę, ale bym się nie obraził gdyby wyszło coś więcej od prognoz :)
OdpowiedzUsuńśledzę ten blog od kilku miesięcy z nadzieją ze zobaczę zorze w Polsce. Bo tą z października widziałem w norwegi i była zaj....ta. chyba z godzinę oglądałem przepiękny spektakl.
OdpowiedzUsuńUtrafiłam dziś koniunkcję. Mam to szczęście że mieszkam pod lasem z praktycznie zerowym oświetleniem. Uwielbiam te zestawienia i zawsze na nie czekam, wtedy zaznaczam w kalendarzu wszystkie zjawiska.
OdpowiedzUsuńOd dziecka obserwacje nieba są moją pasją, od zawsze lepiej niz rówieśnicy orientowalam się na niebie, natomiast dopiero teraz po odnalezieniu tego bloga obserwacje stały się prawdziwą pasją dla której niejednokrotnie zrywam noce-po prostu ten blog stał się moim przewodnikiem po nocnym życiu.
Tak trzymać, pozdrowienia!
heh chyba jednak nie tym razem. Kp spadło poniżej 4 i nie wygląda jakby miało się podnieść :/
OdpowiedzUsuńNic to, do następnego razu! ;)