Dwa dni do zaćmienia Księżyca. Prognozy i komentarz

Zegar tyka. Niektórzy to odliczanie rozpoczęli "dopiero" cztery lata temu, inni odliczają już od 2007 roku. Przed nami ostatnie dwa dni oczekiwania na chyba najbardziej spektakularne zjawisko 2015 roku. Zgodnie z blogową tradycją w tym finałowym momencie astronomicznej kampanii popularyzacyjnej przyszła pora na pierwszy wpis (być może jedyny, o czym na końcu) stanowiący zestawienie pogodowych modeli numerycznych, opatrzonych komentarzem dla wszystkich regionów Polski.

Na początek dwie informacje: dobra i dobra. Od kilku godzin dostajemy się pod wpływ wyżowej aury. Z jednej strony mamy wyż azorski rozpogadzający w ostatnich dniach niebo nad Francją i Wielką Brytanią, ponadto tworzy się wyż nad Morzem Północnym, który w kilka godzin po zaćmieniu osiągnie w centrum ciśnienie rzędu 1037 hPa. Oba układy łączą się i jeszcze dziś rozpoczną proces, nazwijmy to grzecznie - wypędzania gdzie pieprz rośnie - wszelkich chmur towarzyszących nam w ostatnim czasie. W niektórych regionach pogodne niebo zacznie dominować jeszcze w sobotni wieczór, w innych w niedzielne południe. Jeśli teraz za oknem tego nie widzicie, nie traćcie nadziei, bo wyż już powoli zaczął robić porządek. O ile najbardziej sprawdzalne modele numeryczne i tym razem spiszą się jak należy, można zakładać, że nawet tam gdzie chmury będą utrzymywać się najdłużej, powinny one ustąpić i tak dostatecznie prędko, aby obserwacje zaćmienia były możliwe w akceptowalnych warunkach. Druga dobra informacja to fakt, iż w związku z powyższym nie będę musiał tworzyć tak długiego opracowania jak zwykle - nie ma konieczności dokonywania licznego podziału na regiony pogodne czy pochmurne, albo analizowania po kolei każdego z województw, ponieważ za sprawą wyżu można tu (z nielicznymi wyjątkami) zastosować jeden komentarz dla przeważającej części kraju.

Pora więc wreszcie przyjrzeć się temu, co sugerują modele pogodowe na mniej niż 48 godzin przed rozpoczęciem całkowitego zaćmienia Księżyca. Przytoczone zostaną jak zwykle prognozy modelu UM (interesuje nas przede wszystkim ostatni diagram na każdym z meteorogramów obrazujący zachmurzenie danym rodzajem chmur wyrażone w oktantach) i GFS, czyli tych, w których zawsze pokładać można największe nadzieje. Od razu też wspominam, że tekst powstaje w oparciu o prognozy z dzisiejszego południa, które po kolejnej aktualizacji za kilka godzin mogą w jakiś stopniu (raczej niewielkim) odbiegać od poniżej przedstawionych prognoz.

To co możemy od razu wykluczyć z dalszych rozważań na czas obserwacji zaćmienia Księżyca to zachmurzenie piętra średniego. Chmury średnie już dziś rozpoczynają zanikanie (nawet jeśli nie widzicie teraz tego za oknem, to warto mieć świadomość, że proces ten już postępuje) i oba modele numeryczne zgodnie przewidują brak trudności w związku z występowaniem chmur średnich w drugiej połowie nocy z 27 na 28 września. Model UM sugeruje pewną obecność takich chmur w północno-wschodniej ćwiartce Polski, jednak w ilości pomijalnej, bo nie pokrywającej więcej, niż dwóch oktantów nieba.

Szczecin.
Meteorogram modelu UM z serwisu meteo.pl

Gdańsk.
Meteorogram modelu UM z serwisu meteo.pl

Olsztyn.
Meteorogram modelu UM z serwisu meteo.pl

Białystok.
Meteorogram modelu UM z serwisu meteo.pl

Szczecin.
Tabele z elementami pogody modelu GFS. W ramkach zaznaczony prognozowany stopień zachmurzenia wyrażony w procentach. Kolumny od lewej: chmury niskie, chmury średnie, chmury wysokie, chmury konwekcyjne, zachmurzenie ogólnie.

Gdańsk.
Tabele z elementami pogody modelu GFS. W ramkach zaznaczony prognozowany stopień zachmurzenia wyrażony w procentach. Kolumny od lewej: chmury niskie, chmury średnie, chmury wysokie, chmury konwekcyjne, zachmurzenie ogólnie.

Olsztyn.
Tabele z elementami pogody modelu GFS. W ramkach zaznaczony prognozowany stopień zachmurzenia wyrażony w procentach. Kolumny od lewej: chmury niskie, chmury średnie, chmury wysokie, chmury konwekcyjne, zachmurzenie ogólnie.

Białystok.
Tabele z elementami pogody modelu GFS. W ramkach zaznaczony prognozowany stopień zachmurzenia wyrażony w procentach. Kolumny od lewej: chmury niskie, chmury średnie, chmury wysokie, chmury konwekcyjne, zachmurzenie ogólnie.

Podobnie rzecz się ma z zachmurzeniem piętra wysokiego, czyli tym, które nawet występujące na całym niebie możemy zaakceptować pod warunkiem, że gęstość tych chmur nie jest wysoka i tak wyraźne obiekty jak Księżyc czy planety wciąż przez nie się przebijają. Ogromna większość kraju powinna pozostawać wolna od chmur wysokich, natomiast tam gdzie obecne jeszcze dziś największe porcje zachmurzenia zaniknąć mają najpóźniej, tam obecność chmur wysokich podczas zaćmienia jest niewykluczona - mowa tu o południowo-wschodnich krańcach Polski.

Model UM prognozuje dla województw lubelskiego, podkarpackiego i małopolskiego obecność chmur piętra wysokiego na powierzchni 4 do 6 oktantów nieba. To akceptowalne warunki, ale gdyby miały się te przewidywania sprawdzić, trzeba by się liczyć z gorszą widocznością nieba i pewnym utrudnieniem obserwacji - choć na pewno nie z całkowitym fiaskiem. Model GFS również przewiduje obecność chmur wysokich podczas zaćmienia, jednak nie nad całymi wspomnianymi województwami, ale głównie w pobliżu samych granic kraju. Dla całej reszty kraju prognozy tego modelu nie przewidują wystąpienia chmur wysokich podczas zjawiska.

Poznań.
Meteorogram modelu UM z serwisu meteo.pl 

Toruń.
Meteorogram modelu UM z serwisu meteo.pl 

Warszawa.
Meteorogram modelu UM z serwisu meteo.pl 

Poznań.
Tabele z elementami pogody modelu GFS. W ramkach zaznaczony prognozowany stopień zachmurzenia wyrażony w procentach. Kolumny od lewej: chmury niskie, chmury średnie, chmury wysokie, chmury konwekcyjne, zachmurzenie ogólnie. 

Toruń.
Tabele z elementami pogody modelu GFS. W ramkach zaznaczony prognozowany stopień zachmurzenia wyrażony w procentach. Kolumny od lewej: chmury niskie, chmury średnie, chmury wysokie, chmury konwekcyjne, zachmurzenie ogólnie. 

Warszawa.
Tabele z elementami pogody modelu GFS. W ramkach zaznaczony prognozowany stopień zachmurzenia wyrażony w procentach. Kolumny od lewej: chmury niskie, chmury średnie, chmury wysokie, chmury konwekcyjne, zachmurzenie ogólnie.

Pozostaje kwestia zachmurzenia niskiego. Zachmurzenia, które o ile jest w formie porozrywanych obłoków nie musi przekreślać szans na sukces tej obserwacji, ponieważ porozrywane niskie chmury niestanowiące zwartej jednolitej struktury na całej powierzchni nieba oznaczają jednoczesną obecność wielu rozpogodzeń, podczas których takie długotrwałe zjawisko można obserwować - choćby "na raty" czyniąc sobie chwilowe przerwy, gdy akurat obiekt naszego podziwu jest przez moment zakryty chmurą. Gorzej sprawa się ma, gdy zamiast obłoków mamy jednolitą warstwę zachmurzenia od horyzontu przez zenit po przeciwległy horyzont, gdy nie ma mowy o wyszukiwaniu jakichkolwiek rozpogodzeń. Tak czarnego scenariusza szczęśliwie żaden z modeli nie przewiduje, choć o całkowitym braku obecności chmur niskich też mówić nie można.

Wrocław.
Meteorogram modelu UM z serwisu meteo.pl 

Kraków.
Meteorogram modelu UM z serwisu meteo.pl 

Rzeszów.
Meteorogram modelu UM z serwisu meteo.pl 

Wrocław.
Tabele z elementami pogody modelu GFS. W ramkach zaznaczony prognozowany stopień zachmurzenia wyrażony w procentach. Kolumny od lewej: chmury niskie, chmury średnie, chmury wysokie, chmury konwekcyjne, zachmurzenie ogólnie. 

Kraków.
Tabele z elementami pogody modelu GFS. W ramkach zaznaczony prognozowany stopień zachmurzenia wyrażony w procentach. Kolumny od lewej: chmury niskie, chmury średnie, chmury wysokie, chmury konwekcyjne, zachmurzenie ogólnie. 

Rzeszów.
Tabele z elementami pogody modelu GFS. W ramkach zaznaczony prognozowany stopień zachmurzenia wyrażony w procentach. Kolumny od lewej: chmury niskie, chmury średnie, chmury wysokie, chmury konwekcyjne, zachmurzenie ogólnie.

Największe pokrycie nieba chmurami piętra niskiego model UM prognozuje lokalnie głównie w pobliżu obszarów górskich i wzdłuż południowej granicy kraju (do 6 oktantów) i w okolicach północnego wschodu (4-6 oktantów). Na pozostałym obszarze spodziewany jest kompletny brak zachmurzenia niskiego lub ich mniejsza ilość (2-4 oktanty) pozostająca w pełni akceptowalną dla obserwacji tak długotrwałego zjawiska. Model GFS przewiduje obecność chmur niskich głównie w okolicach Zalewu Wiślanego i północno-zachodnich granic województwa warmińsko-mazurskiego (za to pokaźne, do 80-90% powierzchni nieba) o godz. 03:00 CEST (7 minut przed początkiem dostrzegalnej fazy częściowej) i zanikanie tych chmur do poziomu 20-40% powierzchni nieba o godz. 06:00 CEST, na około pół godziny przed końcem powtórnej fazy częściowej. Cała reszta kraju powinna pozostawać wolna od chmur niskich podczas zaćmienia, ale regiony wspomniane w tym akapicie powinny liczyć się z zanikaniem chmur - ciśnienie szybko będzie rosło i w takiej sytuacji synoptycznej jeśli warunki obserwacyjne będą się podczas zaćmienia zmieniać, to jedynie na korzyść. Gorszą, zdecydowanie odmienną sytuację mielibyśmy gdyby to były ostatnie chwile panowania wyżu i związane z tym szybkie obniżanie ciśnienia plus rozwój zachmurzenia.

Zestawienie prognoz modelu GFS: w kolumnach od lewej: procentowe pokrycie nieba chmurami niskimi, średnimi i wysokimi, o godz. 03:00 i 06:00 CEST. (Credit: GFS)
Otwórz pełny rozmiar.

I to właściwie tyle tytułem podsumowania prognoz obu modeli. Gdy wyż rozpoczyna się u nas zadomawiać na większym obszarze zapowiada się jednorodny typ pogody, z jedynie lokalnymi odstępstwami, które jednak nie powinny budzić większego niepokoju. Najtrudniej z tych wszystkich przewidywań sytuacja może kształtować się w województwach południowo-wschodnich, gdzie oprócz chmur niskich w pewnym natężeniu mogą się jeszcze utrzymywać chmury wysokie, ponieważ proces sprzątania po chmurach wyż będzie podejmował od północnego zachodu i północy w kierunku właśnie południowo wschodnim. Mimo to nawet w tych obszarach takie prognozy dają szanse na obserwacje zjawiska i na który region Polski by się nie spojrzało, w chwili obecnej chce się krótko rzec - będzie dobrze.

Normalnie w planie byłby jeszcze jeden porównawczy tekst w ostatni dzień przed zjawiskiem. Jednak tym razem z uwagi na sytuację synoptyczną i bardzo duże prawdopodobieństwo braku większych zmian w prognozach za sprawą wprowadzania się wyżu, możliwe, że zamiast całego tekstu w dniu jutrzejszym niniejszy wpis będzie mógł zostać jedynie zaktualizowany o stosowny komentarz i ostatnie słowo przed zaćmieniem - w każdym razie wszystko na to wskazuje, że wystarczy tu jutro mniejsza aktualizacja.

Ostatnie godziny przed zaćmieniem, ostatnie prognozy i komentarz

Aktualizacja z 27.09

Zgodnie z wczorajszymi przewidywaniami, prognozy na nadchodzącą noc są na tyle zbieżne z wczorajszymi, że nie ma wielkiego sensu tworzenie całego drugiego tekstu porównawczego jak przeważnie miało to miejsce. W dzień rozwijało się wprawdzie mnóstwo chmur, z których gdzieniegdzie nawet popadał przelotny deszcz, jednak zachmurzenie to we wspomnianych dwóch modelach numerycznych było na godziny południowe i popołudniowe we wielu miejscach spodziewane - co widać jeszcze na mapach UM i GFS z porannej aktualizacji. Mimo to przewidywania modeli na czas zaćmienia Księżyca nadal twardo trzymają się wcześniejszych wyliczeń prognozując zdecydowaną dominację pogodnego nieba nad praktycznie całym obszarem kraju, z tym, że na południu i południowym wschodzie niewykluczona jest obecność resztek chmur frontu z ostatnich dni. Ciśnienie atmosferyczne już dziś osiągnęło 1030 hPa i dalej pnie się w górę, zachmurzenie znacznie zelżało w porównaniu do poprzednich dni i strefa pogodnej aury obejmuje w kierunku południowym coraz to następne województwa.

Najnowsze zestawienie prognoz modelu GFS: w kolumnach od lewej: procentowe pokrycie nieba chmurami niskimi, średnimi i wysokimi, o godz. 03:00 i 06:00 CEST. (Credit: GFS)
Otwórz pełny rozmiar.

Bez względu w jakim zakątku kraju się znajdujecie, przygotowania i gotowość do obserwacji zalecana jest wszystkim. Z powodu znacznych rozpogodzeń należy liczyć się z niskimi temperaturami poniżej 10 stopni Celsjusza, pomyślcie o grubszym odzieniu i zabraniu ze sobą czegoś ciepłego do picia (poważnie! ja sam jakiś termos z herbatką z pewnością wezmę, ponieważ stanie ponad trzy godziny na polu w drugiej części nocy, gdy temperatury spadają najbardziej, może człowieka nieźle wychłodzić, zwłaszcza gdy dodamy do tego wiatr, który prognozy również w niektórych regionach przewidują).

To już ostatnie godziny odliczania i jednocześnie ostatnie godziny rozpoczętej w sierpniu astronomicznej kampanii popularyzacyjnej na tym blogu. Na tę nadchodzącą noc życzę Wam wspaniałych wrażeń, emocji i widoków, których nigdy nie zapomnicie. Pisałem poprzednio - przegońmy optymizmem wszelkie niże i fronty. Wierzę, że nadchodzącej nocy spojrzenia wszystkich z nas będą się łączyły i zbiegały w tym jednym miejscu na niebie, miejscu gdzie będą działy się cuda nie z tej ziemi. Wierzę, że tej nocy wszyscy odniesiemy sukces wspominając rok 2015 jako ten, w którym zgarnęliśmy całą pulę najważniejszych i najpiękniejszych zjawisk. Wszystkiego dobrego i niech wyż będzie z nami!

Zamieszczone meteorogramy modelu UM: Prognoza została udostępniona nieodpłatnie przez serwis meteo.pl prowadzony przez ICM, Uniwersytet Warszawski. Wyniki uzyskano przy użyciu oprogramowania Met Office. Material produced using Met Office Software. Zamieszone tabele zawierające zbiór elementów pogody modelu GFS wykorzystane dzięki meteomodel.pl

Inne teksty w ramach Astronomicznej Kampanii Popularyzacyjnej "Zaćmienie Księżyca 2015 A.D.":

• Przebieg, widoczność i amatorskie obserwacje zaćmienia. Porady i dyskusja
• Mecz chmury kontra pogodne niebo: pogoda nad Polską 28 września w ostatnich latach

Bądź na bieżąco ze zjawiskami astronomicznymi i zapleczem amatora astronomii - dołącz do stałych czytelników bloga na Facebooku lub GooglePlus.