Fotorelacja: Częściowe zaćmienie Słońca 20.03.2015 A.D.

Chce mi się wrzeszczeć z radości! Po tylu latach czekania, po tylu obawach o kolejne fiasko przy zaćmieniu Słońca muszę dać dziś upust swoim emocjom! Bo mimo, że dziś po raz pierwszy od 1 sierpnia 2008 roku miałem możliwość nacieszyć się takim zjawiskiem, to emocji i napięcia w związku z wstępującym od północnego zachodu frontem było co niemiara. Z resztą tak miało być, tak już sugerowały ostatnie prognozy wspomniane we wczorajszym zestawieniu przewidywań modeli numerycznych.

Mozaika z wybranych etapów częściowego zaćmienia Słońca 20.03.2015 A.D.

Poranek zaczął się dość stresująco. Słońce około godz. 07:30 CET przebijało się bardzo ładnie, ale kwadrans później zaczęły napływać chmury piętra średniego, które w połączeniu z wcześniej gromadzącymi się wysokimi cirrusami sprawiły, że blask Słońca osłabł. W pewnym momencie niebo wyglądało tak, jakby nie miało się już dziś udać. Tak było niemal do godz. 09:00 i choć sytuacja zbyt dobrze nie wyglądała, to cały czas pocieszałem się, że z jednej strony - są to tylko cienkie chmury, a z drugiej strony - że najbardziej stabilny i niezawodny model UM na pewno się sprawdzi i będzie bardzo ładnie. Tak to wyglądało o godz. 08:38.

Trochę chmur średnich, trochę chmur wysokich. - Ujdzie, byle nie było gorzej.

Widząc zdjęcia z EUMETSAT nadzieja pokonała stresujące oczekiwanie. Już kilkanaście minut po 09:00, na mniej niż godzinę przed I kontaktem to znowu błękit zaczął dominować. Cienkich chmur wysokich nie brakowało, ale to żaden problem. Jakie myśli? A trudno, ostrość zdjęć nie będzie idealna, ale obserwacja na pewno będzie możliwa do przeprowadzenia. O 09:08 niebo wyglądało już coraz bardziej obiecująco.

Błękit wychodzi na prowadzenie, chmury chwilowo odpuszczają.

Ale kilka minut przed I kontaktem znów przybyła ławica chmur średnich, na szczęście jeszcze niezbyt grubych. O godz. 09:44 sytuacja na niebie południowo-wschodnim prezentowała się tak:

Znów trochę chmur. Ale znów nie ma tragedii. Nie jest źle.

Dwie minuty później, dokładnie o godz. 09:46 i 49 sekund zaczęło się to wyczekiwane od 7 lat widowisko. I kontakt tarczy Księżyca z tarczą słoneczną. I już tętno skoczyło chyba do 200. Pierwsze minuty obserwacji zaćmienia mijały nadzwyczaj szybko. Chwila moment, a wygryziony kawałeczek tarczy słonecznej od razu stawał się zauważalny.

O rety... Zaczyna się! Tak wyglądały pierwsze minuty zaćmienia w refraktorze 80/400.
Za detektor służył DSLR Olympus E420.

A tak wyglądało zaćmienie przez szkiełko spawalnicze DIN8, którym obserwowałem również zaćmienie Słońca z 1 sierpnia 2008 roku. Kompakt Sony DSC-H20 na 20-krotnym zoomie.

Około dwadzieścia minut po rozpoczęciu zjawiska chmur znowu trochę przybyło. Natychmiast pojawiły się trudności z ustawieniem idealnej ostrości, zarówno przy obserwacji wizualnej, jak i podczas fotografowania (ostatecznie odpuściłem wspomnianą poprzednio Bazukę 90/910 na rzecz refraktorka 80/400, zaś statywu foto jeszcze nie reanimowałem).

Z fotografowaniem było w tym momencie ciężko, w obserwacji bezpośredniej efekt znacznie przyjemniejszy dla oczu.
Tak czy siak widać, że Słońca wyraźnie zaczyna ubywać.

W około 25 minut przed nadejściem fazy maksymalnej, czyli w mniej więcej 40-minutowym okienku z najefektowniejszą częścią zjawiska zachmurzenie zaczęło odpuszczać. Mimo, że warstwa cirrusów stała się cieńsza, zdecydowanie dało się odczuć zmiany w oświetleniu otoczenia. Pociemnienie to może zbyt duże słowo, nie mniej fakt "poszarzenia" otoczenia był ewidentny. Im bliżej maksimum tym większa pewność się robiła, że Słońce nie świeci dziś na nas tak jak zwykle.

Chmury trochę zaczynają odpuszczać, ale cienka warstwa cirrusów nadal zalega. 

...ale po chwili robi się coraz czyściej. Zaćmienie już głębokie, a najlepsze miało dopiero nadejść...

O godz. 10:50, na ostatnie 5 minut przed fazą maksymalną, gdy tarcza słoneczna była już przysłonięta w około 70%, warunki pogodowe stały się najbardziej sprzyjające. Niebo na te najważniejsze chwile wydawało się niemal bezchmurne. Ostre obrazy w obserwacji, ostre obrazy na zdjęciach. Emocje coraz większe, serce waliło jak oszalałe, a ze Słońca zostawał na niebie już tylko sierp. Przepiękny widok sierpa gołym okiem z zastosowaniem samej folii mylarowej ND-5, nie mniej efektowny widok przez szkło spawalnicze DIN8, refraktorek 80/400 siłą rzeczy musiał spotęgować odczucia. W chwilach tuż przed, w czasie i krótko po maksimum miałem autentycznie łzy w oczach z nieopisanej radości, że po tylu latach czekania wreszcie się udało! Widząc ten wąski sierp Słońca zakryty w 72% cały czas miałem w pamięci smutek, który czułem 4 stycznia 2011 roku, gdy przy jeszcze nieco głębszym zaćmieniu nie było szans na jakikolwiek sukces. Gdyby się dało, chętnie o 10:55 zatrzymałbym czas i cieszył się tą chwilą jak najdłużej. Prawie 7 lat czekania dla tej jednej chwili. Dzięki Ci Boże za dobrą pogodę.

Dwie minutki do maksimum! 

Przez szybkę DIN8 też było ładnie widać, ale na dłuższą metę obraz był trochę zbyt jasny. DIN 10 i ciemniejsze na pewno były lepszym wyborem, jeśli ktoś z Was korzystał.

I wreszcie faza maksymalna z najkorzystniejszą pogodą w czasie całego zaćmienia!
Wystarczyło poczekać niemal 7 lat.

I jeszcze wersja z komputerowo nałożonym kolorem.

Tę chwilę naprawdę chciałoby się zatrzymać, ale niebo musi być w nieustannym ruchu. Inaczej po prostu być nie może. Już od 10:56 Księżyc zaczął powoli zsuwać się z tarczy słonecznej. W tych chwilach oprócz obserwacji, starałem się fotografować otoczenie i niebo, celem późniejszego porównania ze zdjęciami wykonanymi trzy dni wcześniej na tych samych ustawieniach ekspozycji. Jak już wcześniej wspominałem, poszarzenie otoczenia było ewidentne gołym okiem. Ale gdy się porówna zdjęcia wykonane w normalny dzień, a wykonane podczas maksimum dzisiejszego zaćmienia, różnice w jasności i barwach stają się widoczne jeszcze wyraźniej. Oto pierwszy bonus do fotorelacji.

Znacznie ciemniejszy dzień i bardziej szarawe barwy podczas fazy maksymalnej 72% widoczne są jak na dłoni. Zdjęcia wykonane tym samym aparatem przy jednakowych ustawieniach ekspozycji.

Skoro w Polsce mieliśmy tak głębokie zaćmienie częściowe, jasnym jest, że gdzieś niedaleko w globalnej skali musiało przebiegać zaćmienie całkowite. Wspomniane w głównym tekście Wyspy Owcze, europejskie wybrzeża Atlantyku i okolice Islandii to obszary, które mogły doświadczyć tego fenomenu w najbardziej widowiskowym wydaniu. Tam też z uwagi na fazę całkowitą dzień na nieco ponad 2 minuty stał się nocą - widać to doskonale na zdjęciach satelitarnych z EUMETSAT, szerzej znanego jako serwis sat24.com. Jako drugi bonus przygotowałem dla Was animację z dzisiejszych zdjęć EUMETSAT-a od godz. 09:45 (u nas tuż przed I kontaktem) do 12:15 CET, a więc około 10 minut po zakończeniu zjawiska. Zwróćcie uwagę nie tylko na ruch cienia w strefie zaćmienia całkowitego, ale też na bardzo wyraźne pociemnienie w obszarze Polski między 10:45 a 11:00. 

Z satelity meteorologicznego widać doskonale, dlaczego i Polska odczuła lekkie pociemnienie otoczenia.
Animacja wygenerowana dzięki zdjęciom z EUMETSAT.

Wracając do obserwacji, około 20 minut po maksimum, to jest 11:15, warunki znów zaczynały stawać się trudniejsze. W pewnym momencie napłynęła wąska fala (dzięki czemu przeszkadzała tylko kilka minut) zachmurzenia średniego, która sprawiła, że tarcza słoneczna w tubie 80/400 niemal przestała być widoczna. Na szczęście nie znikła całkowicie, ale do godz. 11:40 o ostrość na zdjęciach było bardzo trudno. Wizualnie zjawisko wciąż prezentowało się bardzo przyzwoicie, zarówno w teleskopie jak i w połączeniu gołego oka z folią ND-5.

Uśmiech Słoneczka! 10 minut po fazie maksymalnej.
Kompakt SONY DSC-H20 na 20-krotnym zoomie plus filtr ND-5 przed obiektywem. 

Około 25 minut po fazie maksymalnej. Sierp Słońca staje się coraz grubszy...

Na nieco ponad 25 minut przed końcem zaćmienia, chmury znów wyraźnie zaczęły odpuszczać. Cieniejąc na oczach obraz tarczy słonecznej zakrytej w już nie więcej jak 30% stawał się tak ostry i wyraźny jak na czas fazy maksymalnej. Do końca zjawiska było już tylko lepiej. Gdy Księżyc odsłonił obszar aktywny 2303 było już jasne, że to naprawdę ostatnie chwile na podziwianie widowiska. Plama ta znajduje się obecnie niezbyt daleko krawędzi tarczy słonecznej, wiec jej ponowne odsłonięcie było jasnym znakiem, że ostatnie w tej dekadzie zaćmienie Słońca nad Polską ma się ku końcowi.

Coraz bliżej finału. Za szybko takie chwile mijają...

Ostatnie minuty przed zakończeniem zaćmienia Słońca.
Ostatnie zdjęcie zjawiska, na które tyle czekaliśmy.

Im bliżej było końca, tym mniej fotografowałem, a więcej wpatrywałem się w zsuwającą się ze Słońca tarczę Księżyca. Przyznam, że na kwadrans przed ostatnim kontaktem zrobiło się mi się trochę smutno. Już będzie koniec? Tak szybko? Jak ma się te niemal 7 lat czekania do tych krótkich 140 minut? W pięknych warunkach, z lekką warstewką chmur wysokich spoglądałem jak faza zaćmienia zmniejsza się na oczach do 10 procent. Do pięciu. Do jednego. I bach. Ostatni kontakt. Tarcza słoneczna odsłonięta w 100 procentach.

*****

W relacji z 4 stycznia 2011 roku moje ostatnie słowa brzmiały tak: Cóż, chcieliśmy złowić rekina - złowiliśmy szprotkę. Ale o dużym niedosycie nie ma mowy. Próbowaliśmy. Gdybyśmy nie próbowali, niedosyt byłby większy. I z takim pozytywnym akcentem rozpoczynam oczekiwanie do następnego częściowego zaćmienia Słońca w Polsce, wierząc że tym razem i północ kraju będzie mogła liczyć na sprzyjającą aurę. Czekamy zatem do 20 marca 2015 roku...

Nie wiem, jak reagowałbym dziś na powtórkę z rozrywki. Pewnie jak zwykle trzeba by przełknąć gorzki smak porażki, który był i będzie od czasu do czasu towarzyszyć nam w tym hobby. Północ kraju była bardzo pokrzywdzona 4 lata temu. Płacz i łzy. To się pamięta. Ale dziś są łzy szczęścia. Nie potrafię napisać jak bardzo się cieszę, że tym razem los się uśmiechnął. Chyba tak bardzo nam zależało, że siłą woli powstrzymaliśmy te chmury. Chmury, które w momencie pisania tej relacji już w całości pokrywają niebo co najmniej nad północnymi województwami. Wyż w tym momencie dał za wygraną. Nie zawiódł jednak w tym najważniejszym momencie, przybył do nas 14 marca i wytrzymał tyle czasu, ile powinien. Był to sukces na dosłownie ostatnią chwilę.

Chcę jeszcze wyrazić słowa uznania dla ekipy meteo.pl i modelu UM, który jak zwykle okazał się niezawodny. Proponowane od 60 godzin wstecz sprzyjające warunki na Pomorzu Gdańskim UM twardo bronił z kolejnymi aktualizacjami i jak się okazuje nie było to bezpodstawne. Model GFS będący drugim, z którego najczęściej korzystam sprawdził się również dobrze, ale tutaj najbardziej poprawna była prognoza na 6 godzin do przodu, więc gdyby porównywać oba modele na zasadzie prognozy 48-godzinnej, UM jest nieporównywalnie stabilniejszy i pewniejszy, GFS lubił znacznie zmieniać prognozę z każdą aktualizacją obliczeń. MeteoBlue, który dawał w mojej okolicy prognozę (KLIK) sugerującą jak najszybszą ucieczkę w głąb kraju przed chmurami średnimi i wysokimi, które w połączeniu miały skutecznie uniemożliwić obserwację, jak zwykle nawalił po całej linii. Wczoraj zastanawiałem się skąd oni biorą takie dane, teraz już wiem skąd, ale że jest to blog poświęcony astronomii a nie anatomii, zachowam tę wiedzę dla siebie :-)

Kończąc tę relację kończy się też trwająca od początku lutego astronomiczna kampania popularyzacyjna na niniejszym blogu, która miała zachęcić Was - stałych, ale przede wszystkim nowych gości do przeprowadzenia obserwacji dzisiejszego zjawiska. Stałych bywalców pewnie zachęcać i tak bym nie musiał w takim stopniu, co nowych czy sporadycznych czytelników. Jeśli teksty, które starałem się przygotowywać pobudziły ciekawość i zachęciły do dzisiejszej obserwacji choćby kilkoro z Was, jestem uradowany. A jeśli Wasza przygoda nie zakończy się na tym jednym zjawisku, to jeszcze bardziej się cieszę. Oczywiście na dzisiejszym widowisku nasza przygoda z tym hobby się nie kończy. Przed nami mnóstwo pięknych zjawisk (niektóre już za 1-2 dni!), do których obserwacji jak zwykle będę starał się zachęcać. Dziś po niemal siedmiu latach oczekiwania, obserwacja częściowego zaćmienia Słońca 20 marca 2015 Anno Domini zakończyła się pełnym sukcesem!

Filmowe podsumowanie obserwacji częściowego zaćmienia Słońca 20.03.2015 A.D.

Bądź na bieżąco ze zjawiskami astronomicznymi i zapleczem amatora astronomii - dołącz do stałych czytelników bloga na Faceboooku lub GooglePlus.